Affichage des articles triés par pertinence pour la requête founs. Trier par date Afficher tous les articles
Affichage des articles triés par pertinence pour la requête founs. Trier par date Afficher tous les articles

lundi 6 décembre 2021

ABIME - ABOULI (4)

Abime, Abisme (g. A.), Abisse (lim.), Abis (l. niç.), (rom. abis, abissi, cat. abisme, abis, esp. port. abismo, it. abisso, lat. abyssus), s. m. Abîme, gouffre, v. baren, caraven, gourg, toumple; fondrière, puisard, creux dans lequel les eaux se perdent, v. aven (cas. averno), afous, embut; enfer, malheur extrême, destruction, v. infèr (chap. infern); grande foule, v. nèblo. 

Lis abime de la palun, les fondrières des marais; lis abis de la mar, les grandes profondeurs de la mer. 

PROV. Abriéu es lou mes d' abime, avril est le mois du dégât, à cause des gelées tardives.

N' i' a 'n abis, il y en a terriblement; plòu que 'n abis, il pleut comme jamais, à Castres; tout pèr abis, en perdition, en désordre. 

Regardo-l'en la barco: es atènt e l' uei fis 

Pèr descurbi li moustre en lou founs de l' abis.

C. Sarato. 


Abina (lat. binare), v. a. Accoupler, assortir, apparier, en Limousin, v. aparia. (chap. avindre – avindres; yo me aving, avens, avén, avenim, aveniu, avenen; acoplá, acoplás)

S' abina, v. r. S' accoupler, se ranger par paire.

Un brave ome s' abino mal amb' un couqui.

J. Roux.

Abina, abinado, part. Accouplé, accouplée. 

Abina, v. avina; abinata, v. avinata; abindran pour avendran; abinen, v. avenènt; abinle, v. abile; abinlesso, v. abilesso; abiò, v. avié; abioi, v. aviéu; abion, abiòu, v. avien; abioua, v. aviva; abiquet, v. abitet; abirle, 

v. abile; abirma, v. abima; abiroun, v. aviroun; abis, v. avis; abis, v. vis; abis, v. aviés; abis, abisme, v. abime; abisa, v. avisa; abisma, abissa, v. abima; abissa, v. abeissa. 

Abissin, Abissino (cat. abissi, abissina; lat. abyssinus), s. et adj. Abyssin, abyssine. 

Devouris dòu regard li desert abissin. 

Miréio. 


Abissinio (cat. it. Abissinia, lat. Abyssinia), s. f. Abyssinie, contrée d' Afrique. 

Abit. v. àbi; abit. v. avit. vit. 


Abita (rom. abitar, habitar, cat. esp. port. habitar, it. abitare, lat. habitare), v. a. et n. Habiter, v. esta, demoura, repeira; pour atteindre, v. avita. 

Rèn que malur n' abito au mounde. 

C. Brueys.

PROV. Avans que de te marida,

Agues onstau pèr abita.

- Ounte la pas es, Diéu abito.

- Lou loup fai jamai mau ounte abito.

Abita, abitat (l.), abitado, part. et adj. Habité, habitée. 

Oustau abita, maison habitée; quand se lai siguèt abitado (l.), lorsqu'elle s' y fut rendue.


Abitable, Abitaple (l. G.) abitablo, abitaplo (cat. esp. habitable, it. abitabile, lat. habitabilis), adj. Habitable, v. loujable.

Dins tout lou mounde abitable. 

G. Zerbin. 

Que dintre lou mounde abitable

N' en fouguè jamai un semblable.

C. Brueys.

Abitacioun, Abitacien (m.), Abitaciéu (l. g.), (rom. esp. habitación, rom. habitacio, cat. habitació, it. abitazione, lat. habitatio, habitationis), s. f. Habitation, domicile, propriété d' un colon, plantation, v. demoro, estage. L' abitacioun serié bastido. 

C. Brueys.

En s' entestant à-n-uno abitacioun bagnado.

T. Poussel. 


Abitacle (rom. abitacle, habitacles, abitacol, habitacol, cat. habitacle, it. abitacolo, esp. habitáculo, lat. habitaculum), s. m. Habitacle; taudis; t. de mar. espèce d' armoire, v. armàri, recatadou. 

Es aquéu cors qu' es esta l' abitacle de l' inmaculado.

L. L. de Berluc-Pérussis.


Abitadou, Abitadouiro (rom. habitadour, habitador, abitador, cat. esp. port. habitador, it. abitatore, lat. habitator), s. Habitant, habitante, indigène, v. abitant. R. abita.


Abitage, Abitatge (l. g.), (rom. habitatge, habitament, it. abitazzio), s. m. Action d' habiter; résidence, v. estage. 

Aqui soun abitage a fa,

Acò n' ei bèn la verita.

Cantique de S. Gens.

R. abita.


Abitaire, Abitarello, Abitairis, Abitairo (rom. abitaire, habitaire, habitayris, habitairitz, habitarit. lat. habitator, habitatrix), s. Celui, celle qui habite, résidant, résidante, v. residènt. R. abita.

Abitalha, v. avitaia; abitalheto, v. avitaieto.

Abitant, abitanto (rom. cat. habitant, habitanta, it. abitante, port. esp. habitante, lat. habitans, habitantis), s. Habitant, habitante; propriétaire 

foncier, v. estajan. 

A-diéu-sias, bràvis abitant!

Vous avèn di ço que sabian.

CHANSON DES "FIELOUSO" 

Es besoun que se vague rèudre 

Abitanto d' aquéu quartié. 

G. Zerbin. 

R. abita. 


Abitarello, Bitarello, s. f. Maison de refuge pour les voyageurs, hôtellerie de grande route, relais; l' Habitarelle, la Bitarelle, la Vitarelle, nom de lieu fréquent dans les Cévennes et le bas Limousin, v. aubergo, lougis (logis). 

Soun intra pèr soupa dins uno abitarello.

L. Roumieux. 

R. abita. 


Abitareloto, s. f. Petite hôtellerie, v. lougissoun. R. abitarello. 


Abiten (rom. Abithen, Bitenh, Bitengs, Havitenh, Avitenh, Aviteing, Avitein), n. de l. Abitain (Basses-Pyrénées). 


Abitoun, Abitet, Abiquet (m.), s. m. Petit habit. v. merlussoun; jaquette, v. jaqueto. (chap. jaqueta; jaquetó; cas. chaqueta; english jacket; all. Jacke.) 

Lis abitet, les petits messieurs. R. abit.


Abitua, Abituia (d.), (cat. esp. port. habituar, it. abituare, lat. habituare), v. a. Habituer, v. acoustuma (chap. acostumá, de costum, acostumbrá castellanisat), avesa (chap. aveá, aveás). 

S' abitua, v. r. S' habituer. 

Pòu pas se i' abitua, il ne peut s' y accoutumer. (chap. ell no pot acostumasi.)

Abitua, Abituat (1), abituado, part. et adj. Habitué, habituée. 

Mal abitua, qui n' a pas l' habitude; à l' abituado, à l' accoutumée.

Soul, lis abitua restèron.

S. Lambert.


Abitualamen, Abitualomen (l.), (cat. habitualment, it. abitualmente), adv. Habituellement, v. coustumo (de). R. abituau. (chap. habitualmen)


Abituau, Abitual (l.) Abitualo, (rom. cat. esp. port. habitual, it. abituale, lat. habitualis), adj. Habituel, habituelle, v. coustumiè. 

Renouncias à vouésteis abituàlei cativarié. 

F. Guitton-Talamel. 


Abitudasso, s. f. Mauvaise habitude, coutume invétérée. R. abitudo. 


Abitudo (rom. abitut, cat. habitut, it. abitudine, esp. habitud, port. habitude, lat. habitudo), s. f. Habitude, coutume, v. coustumo, trantran, tridoulet. 

Acò vòu l' abitudo, cela demande l' habitude; d' abitudo, habituellement; à l' abitudo, à l' accoutumée; fau pas leissa perdre li bònis abitudo, il faut conserver les bonnes coutumes. 

De soun pichot travai a perdu l' abitudo. 

J. Roumanille.

Abjeicioun, Abjeicien (m.), Abjeccieu (l.), (esp. abyección, cat. abjecció, it. abbiezzione, rom. lat. abjectio, abjectionis), s. f. Abjection, v. bassesso, cativitiè, pequinage. 


Abjèt, Abjèto (cat. abject, it. abbieito, esp. abyecto, lat. abjectus), adj. t. littéraire. Abject, abjecte, v. bas.


Abjura (rom. cat. esp. port. abjurar, it. abbjurare, lat. abjurare), v. a. et n. Abjurer, v. renega, abrenouncia. (chap. renegá, renunsiá.) 

Abjuro ta tristo manio.

H. Morel. 

Abjura, Abjurat (l.), abjurado, part. Abjuré, abjurée; qui a abjuré. 


Abjuracioun, Abjuracien (m.), Abjuraciéu (l. g.), (rom. abjurament, cat. abjuració, esp. abjuración, it. abbjurazzione, lat. abjuratio, abjurationis), s. f. Abjuration, v. desbateja, descrestiana. (chap. abjurassió, abjuramén; abjurá, abjuro, abjures, abjure, abjurem o abjuram, abjuréu o abjuráu, abjuren; desbatejá, descristianá.)


Abla (esp. hablar, lat. fabulare), v. n. Hâbler, parler beaucoup, en Limousin, v. alanta, barja. (chap. parlá, charrá; fablar; falar; xarrar, xerrar; charrar, charlar, etc)

Ablaca, v. abraca; ablacado, v. abracado.

 

Ablacioun, Ablacien (m ), Ablaciéu (l. g.), (cat. ablació, rom. lat. ablatio, ablationis), s. f. t, sc. Ablation, v. lèvo.


Ablada, Blada (lim.), Ablaia, Ableia (a.), (rom. abladar, it. abbiadare, b. lat abladare), v. a. Emblaver, pourvoir de blé, v. emblada; mettre du blé sous la meule, v. paisse; donner du grain, attirer les oiseaux, v. engrana; rosser, étriller, éreinter, accabler. v. acivada; aplanir, raser, détruire, v. abraca. 

Abladan la mita dòu bèn, nous ensemençons la moitié de la ferme; ma terro s' ablado em' un sestiè, mon champ reçoit un setier de semence. 

De bèn luen Paris lous ablado.

ALMAN. LIM. 

Ablada, abladat (l.), abladado, part. et adj. Emblavé, emblavée; rossé, rosée, éreinté, éreintée.

An tout ablada, ils ont tout détruit. 

Lis isclo dóu Rose tant verdouleto, tant flourissènto, tant abladado. 

ARM. PROUV. 

R. à, blad.


Abladado, s. f. Volée de coups, v. rousto. R. ablada. 


Abladage, Abladat (l.), s. m. Action d' emblaver, emblavure, terrain ensemencé, v. semenat (chap. sembrat, de blat); approvisionnement de blé, v. bladariè. 

Reguejant l' abladat cadun em soun araire. 

A. Langlade.

R. ablada. 


Abladou, Ablaire, Ablour (lim ), Ablur, Amblur (rh.), (esp. hablador, rom. fableor, lat. fabulator), s. m. Hâbleur, v. alant, frescaire, messourguié. 

Lou successour d' aquel ablaire. 

G. Zerbin. 

R. abla. 

Ablaja, v. ablasiga; ablaja, v. abaja.

Ablanda (esp. ablandar, lat. ad, blandus, blandiri), v. a. Flatter, caresser, ménager, v. alisca, aplana, paupa (chap. ablaní; aplaná, paupá). 

T' ablandarai pas, je ne te ménagerai pas.

Ablanda, v. abranda; ablandant, v. abrandant. 


Ablanqui, (chap. esblanquí) v. a. Rendre blanc, blanchir, laver (chap. llavá, rentá), v. blanchi. 

Sèns vèire ablanqui soun péu blounde.

Lafare-Alais. 

R. à, blanc. 

Ablar, v. amblard.


Ablarié, Ablariò (lim.), s. f. Hâblerie, v. vantariè. R. abla. 

Ablasi, v. ablesi, blesi; ablasiduro, v. blesiduro. 


Ablasiga, Blasiga et Deblasiga (l.), Ableiga, Abreiga, Abrega (m.), Ablatuga (g.), Ablaja (d.), (lyon. ablager, b. lat. abradicare, arracher, ou all. blasig, qui a des ampoules) (all. Blase), v. a. Harasser, accabler, éreinter, excèder, abîmer, v. demasia, arrena, assanca; dévaster, ruiner, v. derouï.

Ablasigue, ablasigues, ablasigo, ablasigan, ablasigas, ablasigon, ou ablàigui (m.), aigues, aigo, eigan, eigas, aigon. 

Se cantes coume un enrabia, 

Dóumaci que rèn t' ablasigo. 

A. Mathieu. 

Oh! dounas-i, vous-auts que le trop ablasigo. 

Daveau. 

S' ablasiga, v. r. Se harasser, s' abîmer. 

Ablasiga, ablasigat (l.), ablasigado, part. et adj. Harassé, accablé, éreinté; ruiné, ruinée; meurtri, meurtrie. 

Èro ablasigado, elle était moulue. 

Lou paure ome n' èro ableiga. 

M. Bourrelly. 


Ablasigaduro, Ableigaduro et Abreigaduro (m.), s. f. Accablement, éreintement, lassitude douloureuse, v. amalugaduro, escrancaduro, lassige. R. ablasiga.

 

Ablasigaire, Ablasigarello, Ablasigairo, s. et adj. Celui, celle qui harasse, accable, éreinte, v. abimant. 

Contro l' unitat ablasigarello. 

X. de Ricard. 

R. ablasiga. 


Ablatiéu (rom. cat. ablatiu, it. esp. port. ablativo, lat. ablativus), s. m. t. sc. Ablatif. 

Mès le tems magistè l' a mes à l' ablatiéu. 

P. Goudelin.


Ablauda, v. a. Éblouir, attirer, en Limousin, v. esblèugi. R. abranda, ablanda. 

Ablauvi, v. abalauvi; ableia, v. ablada; ableiga, v. ablasiga; ablesto, 

v. blesto. 


Ableti, Ablesi, Ablasi (l.), v. a. Avachir, flétrir, v. blesi.

Abletisse, abletisses, abletis, abletissèn, abletissès, abletisson. 

Santejon e fan de roundellos

Al punt d' ablasi le gazoun.

L. Vestrepain. 

S' ableti, v. r. S' avachir. 

Ableti, ablesit (l.), ido, part. et adj. Avachi, flétri, flétrie, élimé, élimée. 

La pinturo ablasido 

s' escrafo et s' abouris.

Lafare-Alais. 

R. à, blet. 

Abléugi, ablóuja, v. esbléugi; abloun, v. óubloun. 


Ablóusouni (S'), v. r. Se pourrir, en parlant des arbres, v. alouiri, pourri. 

Ablóusounisse, ablóusounisses, ablóusounis, ablóusounissèn, ablóusounissès, ablóusounisson.

Ablóusouni, ablóusounido, part. Pourri, pourrie, gâté, gâtée.

Li branco d' aquel aubre soun ablóusounido. 

J.-J. Bonnet.

R. à, blóusoun. 


Ablouta, v. a. Vendre ou acheter en bloc; joindre ensemble plusieurs sommes, additionner, v. ajusta.

Ablote, ablotes, abloto, abloutan, abloutas, abloton. 

Ablouta, abloutat (l.), ablado, part. Réuni en bloc. R. à, blot. 


Ablucioun, Ablucien (m.), Abluciéu (l. g.), (rom. cat. ablució, esp. ablución, it. abluzione, lat. ablutio, ablutionis), s. f. Ablution, v. lavado.

Quand lou curat eis ablucien

Crouso lei det sus lou calici.

M. Bourrelly.

Ablur, v. ablaire; abnega, v. annega; abnegacioun, v. annegacioun. 


Abo, Aboul (rouerg.), Aurvo (d.), (rom. avol), adj. Meuble, friable, en parlant de la terre, v. van, ano; mauvais, mauvaise, v. avòu, aule. 

Terro abo, terre veule, sablon.

PROV. L. Aigo courrento

N' es pas aboul ni pudento.

(chap. L' aigua corrén no mate la gen.) 

R. avòu. 

Abòï (j' avoue), en Gascogne, v. avoua.


Abord, Abouord (rouerg.), (cat. abort, esp. abordo, it. abbordo), s. m. Abord, approche, arrivée, v. acost; affluence, foison, v. prèisso, toumbado; rencontre, v. rescontre. 

Abord! t. de mar. commandement à une chaloupe d' approcher et de venir au vaisseau qui le lui fait; à l' abord de l' estang, au bord de l' étang, v. bro; is abord de Calèndo, aux environs de la Noël; s' aviès un abord, si tu étais accosté; aguère un marrit abord, j' eus une mauvaise rencontre; i' aviè 'n abord de mounde, il y avait un abord de monde, une grande foule; i' a d' aigo abord, il y a beaucoup d' eau; es un abord estaca, il est très intéressé; soufre un abord, il souffre extrêmement; es un abord grèu, il est très lourd; n' i' a abord, il y en a beaucoup; à l' abord, au début; d' abord, d' abord, dès l' abord, tout de suite; d' abord que, dès que, aussitôt que, puisque, attendu que, v. amor; d' abord que vos pas, puisque tu ne veux pas; fugué d' abord gausi, cela fut rapidement usé; es esta d' abord lèst, il a été tout de suite prêt; sièu d' abord las, je suis vite fatigué; tout d' abord, dins d' abord (l.), tout d' abord; de prim abord, au premier abord, de prime abord. R. abourda. 

Aborja pour abarja. 



Abos (rom. Abos, Aboos, Avos, b. lat. Abossium), n. de l. Abos (Basses-Pyrénées), que l' on appelle proverbialement: l' ainat de Parbaiso, l' aîné de Parbayse, commune voisine, moins ancienne qu' Abos.

Abou, v. ab, ambé; abou, v. aguè; aboua, v. avoua. 


Aboua (S'), v. r. Se pourrir, se gâter, en parlant du bois, en Limousin, v. ablóusouni, alouiri.

Aboua, avoua, ado (esp. abobado, qui a l' air niais), part. et adj. Pourri, pourrie, malandreux, malandreuse. R. abo?


Abouau, s. m. Rue où se ramassent, où viennent déboucher les eaux, à Agde, v. porto eiguiero. R. abouca. 


Abouca, Aboucha (lim. d.), Aboulca (g. l.), Abuca (m.), (rom. abocar, avocar, cat. esp. abocar, it. abboccare, abbiosciare), (chap. abocá) 

v. a. et n. 

Tourner contre terre la bouche de quelqu'un ou de quelque chose, poser un vase sur sa gueule, v. amourra (chap. amorrá); vider, verser, v. vuja (chap. vuidá); verser les blés, v. coucha; réduire au silence, v. acala; aboucher, mettre en présence, v. acara; fermer boutique, v. plega (chap. plegá, tancá botiga o tenda); verser, en parlant d' une voiture, v. versa; assommer, v. ensuca. 

Abouque, abouques, abouco, aboucan, aboucas, aboucon. 

Abouca 'n sa dins un autre, vider un sac dans un autre; abouco de vin dins lou vèire, verse du vin dans le verre. (chap. abocá: yo aboco, aboques, aboque, aboquem o abocam, aboquéu o abocáu, aboquen.)

Amour, o fièr amour, meravihous doumtaire

Que vers terro, quand vos, abouques li mourtau.

G. B.-Wyse. 

M' aboucho dessouto soun fais. J. Sicard. 

S' abouca, s' aboucha (a.), s' aboutia (d.), v. r. Tourner la face contre terre, se prosterner, tomber, verser, en parlant des blés ou des charrettes; se taire, cesser; s' aboucher.

S' abouquè sus la taulo, il s' accouda sur la table en appuyant la tête sur ses bras; s' aquèu blad s' abouco, i' aura de paio, se dit d' un blé chétif.

Al mièi sur jou lou pot s' abouco.

J. Jasmin. 

S' abuco sus d' un banc. 

J.-F. Roux. 

Abouca, aboucat (l.), aboucado, part. Tourné la bouche en bas, prosterné, prosternée.

Abouca pèr lou mau, accablé par la maladie; l' an abouca, on l' a réduit au silence.

Ta voues, ecò dóu cèu, trono à travès leis age,

E la terro aboucado escouto lou Segnour.

A. Crousillat. 

R. à, bouco. 


Aboucamen, Abouchamen (lim.), (cat. abocament, esp. abocamiento, it. abboccamento) (chap. abocamén), s. m. Action de tourner la bouche en bas, de faire taire ou de se taire, v. abaucamen; prosternation; abouchement, entrevue, v. entre-visto.

Fuguè fourça d' espera dins uno baumo l' aboucamen de la Terrour.

F. Mistral. 

R. abouca. 

Aboucasseja, v. avoucateja; aboucassi, v. abouscassi; aboucassiè, v. avoucassié.


Aboucat. s. m. Versement, culbute d' une voiture, en Castrais, v. verso; tuile du larmier d' un toit. 

Faire un aboucat. verser. R. abouca.

Aboucat. v. avoucat; abouch, v. voues; abouchardi, v. embouchardi. 


Abouchouchou, s. m. Sorte de drap de laine qui se fabrique en Languedoc et qu' on expédie dans le Levant.


Aboucina, v. a. Morceler, en Languedoc, v. boucina, esboucouna. 

Aboucina la car, charcuter la viande. 

E quand, dema mati, lous bes s' aboucinèsson. 

J. Castela. 

R. à, boucin. 


Aboucoun (D' ), D' Abouchoun (rh), D' Aboucous (l.), D' Abouchous (d ), D' Abouchou (lim.), (lyon. à bouchon), loc. adv. La face ou la gueule contre terre, prosterné, prosternée, v. abóusoun (d' ).

Toupin d' aboucoun, (chap. topí abocat, en la boca cap aball.) pot renversé; dourmi d' aboucoun, dormir couché sur le ventre; mete-te d' abouchoun, mets-toi à plat ventre.

M' alongue d' abouchoun e d' agachoun. 

Calendau. 

R. abouca. 


Aboucouna, Abouchouna (d.), Aboucóuna (lim.), (v. esp. Abocinar, amorrar), v. a. Tourner la face contre terre, v. abouca, amourra. (chap. abocá, amorrá; yo me amorro, te amorres, se amorre, mos amorrem o amorram, vos amorréu o amorráu, se amorren.) 

S' aboucouna, v. r. Tomber la face contre terre.

Aboucouna, aboucounat (l.), aboucounado, (chap. amorrat, amorrada.) part. Prosterné, prosternée. 

Aboucouna souto lou vedèu d' or.

Calendau. 

R. aboucoun. 

Abouda, v. avouda. 


Abouoenfli, v. a. Faire tuméfier, v. boudenfla. (cas. entumecer)

Aboudenflisse, aboudenflisses, aboudenflis, aboudenflissèn, aboudenflissès, aboudenflisson.

S' aboudenfli, v. r. Se tuméfier. 

Aboudenfli, aboudenflido, part. Tuméfié, tuméfiée. 

Lou nas aboudenfli d' un flame còup de poung. (chap. Lo nas adormit de un cop de puñ, puñada.)

R. Serre. 

R. à, boudenfle. 

Abóudi, v. abaudi.


Abóudri, v. a. Ameublir la terre, v. trissa, afina.

Abóudrisse, abóudrisses, abóudris, abóudrissèn, abóudrissès, abóudrisson. 

S' abóudri, v. r. S' ameublir. 

Abóudri, aboudrit (l.), aboudrido, part. Ameubli, Ameublie. 

R. à, bóudre. 


Abóudrimen, s. m. Ameublissement, v. afinage. R. abóudri.

Abouei, abouiei, v. vuei. 


Abougna, v. a. et n. Entasser, v. amoulouna; pommer, en parlant des choux, v. bougnouna, cabussa. 

S' abougna, v. r. Se mettre les uns sur les autres. 

Abougna, abougnat (l.), abougnado, part. et adj. Entassé; pommé, pommée, cabus. R. à, bougno.


Abougri, v. a. Rendre maussade, v. engrougna.

S' abougri, v. r. Devenir maussade; rabougrir, v. rabruga. 

Abougri, abougrit (l.), abougrido, part. et adj. Maussade; rabougri, rabougrie. R. à, bougre, ou abrouqui


Abougrimen, s. m. Abougrissement, v. abouissounimen. R. abougri. 

Aboui, abous, abou, aboum, abouts, aboun, prétérit béarn. du v. abé, avé. 

Abouissouni, Abouichouni (a), v. a. Rendre buissonneux ou pareil aux buissons, v. embouissouni, abartassi, agarrussi. 

S' abouissouni, v. r. Devenir buissonneux, rabougrir. 

Abouissouni, abouissounit (l.), abouissounido, part et adj. Rabougri, rabougrie. R. à, bouissoun.


Abouissounimen, s. m. Action de rabougrir. R. abouissouni.


Aboul, Aboulo (lat. abulus, inconsidéré, irréfléchi, gr. *, fou), adj. 

Qui a le vertige, à qui la tête tourne, pris de la tête, en Castrais, v. amòrri, lourd; pour mauvais, v. avòu, abo.


Aboula, Abula (rh.), (lyon. abouler), v. a. et n. Mesurer la distance d' une boule au but, v. boula, cana, pauma; t. d' argot, donner, financer, s' exécuter, v. poundre.

Aboulen, mesurons. 

Es l' astre majourau que chasque jour aboulo

D' un bout à l' autre bout l' espàci dóu cèu blu.

F. Gras.

S' aboula, v. r. Se mesurer; se comparer.

Te vos pas aboula 'mé iéu? tu ne veux pas te comparer à moi?

Fau que pousqués vous aboula 'mé li Franchimand. 

F. Du Caulon. 

Quau vos que s' aboule emé tu?

A. Mathieu. 

Aboula, aboulat (l.), aboulado, part. Mesuré, comparé, comparée. 

R. à, boulo. 


Aboulaire, s. m. Celui qui mesure les coups, au jeu de boule, v. boulaire. R. aboula.

Aboulca v. abouca; aboulega, v. boulega. 


Abouli, Abouri (l.), (rom. cat. esp. port. abolir, it. abolire, lat. abolere), v. a. Abolir, annuler, supprimer, détruire, v. derouï; user, faner, v. gausi, passi; mener à bonne fin, v. abeni. 

Aboulisse, aboulisses, aboulis, aboulissèn, aboulissès, aboulisson. 

Abouli un camin, défricher un chemin; abouri uno nisado, détruire une nichée (chap. follá un niu; qui u fa es un follanius); abouri un afaire, réussir dans une affaire; lou champ abouris forço, le travail des champs use beaucoup.

Lou tèms noun a ges de pieta, 

Vous abouris e vous escranco. 

CH. Gleize. 

S' abouli, s' abouri, v. r. Tomber en désuétude, en décadence, en friche; dépérir; disparaître, v. arali.

Modo que s' aboulis, mode qui se perd; acò s' abouliguè, s' aboulissè (m.), cela fut aboli; fau que tout s' abouligue, cal que tout s' abourisco (l.), il faut que tout périsse. 

Abouli, abourit (l.), ido, part. et adj. Aboli, dépéri, rabougri, flétri, flétrie. Oustau abouli, maison en ruines; vigno aboulido, vigne abandonnée; femo abourido, femme fanée; caro abourido, visage fatigué; acò s' envai à l' abourido (l.), cela tombe en désuétude; un abouli, un abourit (l.), 

une terre inculte, en Vivarais; un dissipateur, un homme ruiné, en Limousin.


Aboulicioun

dimanche 12 décembre 2021

AFEISSA - AFICHOUS (11)

Afeissa, Afaissa (l.), (rom. afaissar, efaissar), v. a. Affaisser, v. aclapa, afardouli, escagassa.
Afaisse, afaisses, afaisso, afeissan, afeissas, afaison. 
S' afeissa, v. r. S' affaisser.
Sa tèsto s' afeissè coumo au jour de sa fin. 
M. Trussy.
Afeissa, afaissat (l.), afaissado, (chap. “enfeixat”, “enfeixada”, que porte un feix, de rama, massa pesat) part. et adj. Affaissé, affaissée. 
Al vielhard afaissat d' un fagot de ramado. 
J.-A. Peyrottes.
R. à, fais.

Afeissamen, Afessamen, Afaissomen (l.), s. m. Affaissement, v. ensacaduro; accablement, faiblesse, v. lassige. R. afeissa. Afeita, v. afeta. 

Afejouni (S'), v. r. Se passionner pour le jeu, v. ajougui. (chap. enjugassás: enjugasso, enjugasses, enjugasse, enjugassem o enjugassam, enjugasséu o enjugassáu, enjugassen.) 
Afejounisse, afejounisses, afejounis, afejounissèn, afejounissès, afejounisson. 
R. à, fejoun. 

Afelibri (S'), v. r. Prendre goût à la poésie provençale, s' initier au Fèlibrige, néologisme. Afelibri, afelibrit (l.), afelibrido, part. et adj. Passionné pour le Gai Savoir, amateur de littérature provençale.
D' amàbli jouvènt, forço afelibri. 
J. Roumanille.
N' i' a d' ùni que sèmblon bèn afelibri.
P. Giéra. 
R. à, felibre. (N. E. El título de esta obra es “lou tresor dóu Felibrige” : Thesaurus : vocabulario, tesoro.)
(chap. Yo, com editó, me estic afelibrín en este llibre.)

Afemeli, Afumeli (rh.), v. a. Donner l' amour du sexe; efféminer, v. efemina. (chap. afemellás: yo me afemello, afemelles, afemelle, afemellem o afemellam, afemelléu o afemelláu, afemellen.)
Afemelisse, afemelisses, afemelis, afemelissèn, afemelissès, afemelisson. Fau dounc afemeli, courroumpre, desloumba
La forço vivo.
Calendau.
S' afemeli, v. r. Se passionner pour les femmes, s' adonner aux femmes; s' efféminer.
S' afemelisson li plus fort.
T. Aubanel.
Afemeli, afemelit (l.), afemelido (chap. afemellat, afemellada, afeminat, afeminada), part. et adj. Adonné au sexe; efféminé, efféminée. 
Soun lut afemeli 
A pèr d' autro que tu souspira la roumanso. 
A. Crousillat. 
Feiniant, afemeli, sias bon que pèr mau-traire. 
A. Tavan.
R. à, femello. (chap. femella; cas. fémina, fembra, hembra)

Afemouni (S'), S' Afremouni (m.), v. r. Faire sa petite femme, affecter des airs de bon sens, en parlant d' une fillette. 
Afemounisse, afemounisses, afemounis, afemounissèn, afemounissès, afemounisson. 
R. à, femouno. 

Afena, Afenaja (l.), v. a. Donner du foin, affourrager, v. apastura, arriba. (chap. doná fenás, afená, afenajá, afenassá; doná ferrache o forrache, aferrachá, aferrajá, aforrachá, aforrajá; portá a pasturá)
Bestiàri malurous vengu dins moun troupèu,
Tenès, regardas bèn aquéu que vous afeno.
D. Ollivier.
S' afena, v. r. Pousser du foin, v. amati. 
Emè lou tèms li prat s' afenon, avec le temps les prés deviennent drus. 
(chap. En lo tems los prats se afenassen : creix lo fenás, la herba)
Afena, afenat (l.), afenado, (chap. burro afenassat, mula afenassada, com la desmemoriada mula de Desideri Lombarte de Peñarroija de Tastavins) part. et adj. Pourvu de foin.
Bèn afena e bèn acivada.
ARM. PROUV.
R. à, fen, afenage. (cas. dar heno, forrajear, dar pasto) 

Afenadou (rom. afenador), s. m. Lieu où l' on vend du foin; abat-foin, v. pasturiero, trapo, troumpo; logeur de bestiaux, v. establaire, fenassié. R. afena. (cas. lugar donde se vende el heno; v. establo; stabulum; chap. corral, pallissa: aon se fique la palla y datres forraches)

Afenage, Afenàgi (m.), Fenatge (l.), S. m. Action d' affourrager, quantité de foin qu' on donne à un cheval, prix de cette quantité; lieu où l' on héberge les bêtes de somme, fourrière, v. establage. (chap. acsió de aforrajá, cantidat de fenás que se done a un caball, preu de esta cantidat; puesto, lloc, aon se alberguen les montures, besties de montá.)
Chivau à l' afenage, cheval en pension; devès quatre sòu d' afenage, vous devez quatre sous pour le foin donné à votre cheval; metre un chivau à l' afenage, à fenage, mettre un cheval en fourrière. R. afena.
Afenaira, v. feneira; afenairaire, v. feneiraire. 

Afenaire, Afenarello, Afenairo, s. Celui, celle qui donne le foin aux bestiaux, v. arribaire.
R. afena.

Afenassa, Fenassa, v. a. Mettre un champ en prairie, v. apradi; vendre du foin en botte. (chap. afenassá, sembrá un cam, prat, en fenás, herba)
S' afenassa, v. r. Pousser un foin touffu, v. afena. 
Moun prat s' afenasso, mon pré devient dru. R. à, fenasso. 
Afenicioun, v. finicioun. 

Afera, Afura (m.), Afara (a.), Esfara (l.), (rom. esferar, it. lat. efferare), v. a. Effarer, donner un air farouche, v. enferouni; pour enferrer, v. aferra; pour affairé, v. afeira. (chap. afierás, ficás com una fiera)
Afère, afères, afèro, aferan, aferas, afèron. 
S' afera, v. r. S' effarer, devenir hagard.
Afera, aferat (l.), aferado, (chap. afierat, afierada) part. et adj. Effaré, effarée, animé; animée, hagard.
Sei bord soun ravaja pèr l' afera guerrié. 
T. Gros.
La mar es auto e lis erso aferado. 
S. Lambert.
R. à, fèr. 
Aferaja, v. afarraja; aferatge, v. farrage. 

Aferèsi (rom. auferezis, it. aferesi, cat. aferesis, esp. aféresis, port. apherese, lat. aphoeresis), s. f. Aphérèse, figure de grammaire par laquelle on supprime une syllabe ou une lettre au commencement d' un mot, comme lorsqu' on dit: dobo, èstro, sieto, vanado, pour adobo, fènèstro, assieto, avanado. 

Aferleca, Aferlucat (l.), Ahelecat (b.), Helecat (g.), Helecado, adj. Éveillé, éveillée, leste, v. escarrabiha; pimpant, pimpante, orné, ornée, v. esberi. PROV. Aferleca coume un nòvi. 
D' aquelo boulegado 
Jouiouso, aferlecado, 
Un vèn à iéu.
M. Lacroix. 
R. abeluga, aberluc. 

Aferma (rom. afermar, cat. affermar, esp. afirmar, port. affirmar, it. affermare, lat. affirmare), v. a. Affermir, v. afermi; affirmer, v. afierma; affermer, v. arrenda; arrêter, v. arresta. (chap. de firme, afirmá, firmá)
Afermère, afermi (périg.), j' affermai.
Afermi pèr diès ans un grand be que chaumavo. 
A. Chastanet. 
Aferma, afermat (l.), afermado, part. Affermi, affermie; arrêté, arrêtée. R. à, ferme, fermo. 

Afermaduro (rom. affermadura, affremadura), s. f. t. de coutumes. Garantie, attestation, reconnaissance de dette, v. averamen, recouneissènço. R. aferma.
Afermage, s. m., Action d' affermer, en Dauphiné et Limousin, v. arrendamen. R. aferma.

Afermi, Rafermi, Ranfermi, v. a. Affermir, raffermir, v. aceira, assegura (chap. assegurá), referma.
Afermisse, afermisses, afermis, afermissèn, afermissès, afermisson. 
La paret respoundeguè: La terro es bèn plus forto, perqué m' afermis. 
CONTE POP.
S' afermi, v. r. Se raffermir.
S' afermissènt, s' afermin (g.), se raffermissant.
Afermi; afermit (l.), afermido, (chap. assegurat, assegurada, firme, una embastida) part. et adj. Affermi, affermie, raffermi, raffermie. R. à, ferme.

Afermimen, Afermissament (lim.), s. m. Affermissement, v. assetamen. R. afermi. 
Afermo, v. fermo. 

Aferouna, Afurouna (a ), Aferouni, Aferouli, (l.), v. a. Animer, exciter, v. encagna, enferouni.
S' aferouna, v. r. Devenir ardent, s' animer.
Aferouna, aferouni, aferounit (l.), aferounado, aferounido, part. et adj. Animé, animée, enflammé, enflammée. 
Aferouni coume un gau, fier comme un coq.
(chap. furo com un gall)
Un mounde aferouna pamens desboucho en masso. 
J. Désanat.
R. à, feroun. 

Aferra, Afera (niç.), (rom. cat. esp. aferrar, port. afferrar, it. afferrare), v. a. Enferrer, saisir avec un croc, prendre de force, v. agafa, avera.
Lou diantre m' aferre! (chap. aferrá, de ferro, pendre o agarrá en forsa)
La Bellaudière. 
Lou cagassango que m' aferre!
G. Zerbin. 
S' aferra, v. r. S' enferrer, s' accrocher. 
Aferra, aferrat (l.), aferrado, (chap. aferrat, aferrada) part. et adj. Accroché, accrochée. R. à, ferre. Aferrage, v. farrage.

Afés, s. m. Huissier, en vieux gascon (1493), v. ussiè. (cas. ujier)
Afessa, v. afeissa.

Afestouli, Afestourli, Afestoulido, Afestourlido, adj. En fête, content, contente, qui fait une chose de grand coeur, v. afeciouna, enfestouli. 
De-countùnio fan espeli 
Un pichot mot afestouli. 
L. Roumieux. 
La chato afestoulido 
Que dins l' erbo t' a culido. 
A. Mathieu. 
R. à, fèsto. 

Afèt, D' Afèt, adv. Tout à fait. entièrement, à fond, en Toulousain, 
v. founs (de).
Aquelo tèsto despartido
Que n' es pas afèt estourrido. 
L. Vestrepain. 
R. de, efèt. 
Afeta, Afeita (d.), Afetta, Afecta (l. g.), (rom. afaitar, cat. esp. afectar, rom. port. affectar, it. affettare, lat. affectare), v. a. et n. Affecter, prendre à tâche, v. óupila; destiner, appliquer, v. aplica; parer, orner, lisser, en Dauphiné, v. alisca. (chap. afectá)
Afète, afètes, afèto, afetan, afetas, afèton. 
Lou trop legi afèto, l' excès de lecture fatigue.
S' afeta, v. r. S' affecter, s' inquiéter, v. frapa, pima; avoir de l' affectation, être affété. 
S' afetavo en parlant, il était affété dans ses discours.
Afeta, afectat (l.), afectado, (chap. afectat, afectada) part. et adj. Affecté, affectée, affété, affétée, v. minous. 
Soun afeta, soun fièr, ardit coume de page.
L. Roumieux. 

Afetacioun, Afetacien (m.), Afectaciéu (l. g.), Afectaciou (b.), (esp. afectación, it. affettazione, lat. affectatio, affectationis), s. f. Affectation, (chap. afectassió) v. menganello, moio. 

Afetamen (rom. afaitament, v. it. affatamento), s. m. Parure, ornement, artifice, en Dauphiné, v. beloio. R. afeta. (cas. usar afeites, aparentar, adornar)

Afetarié, Afetariò (g.), Afeitari (d.), s. f. Afféterie, v. fignoulanço. 
Au mitan d' aquelo afetarié pudènto. 
F. Mistral. 
R. afeta. 

Afetiéu, Afectiéu (l. g.), Afetivo, Afectivo, Afetibo, Afectibo, (rom. afectiu, afectiva, it. affettivo, esp. afectivo, port. affectivo), adj. t. sc. Affectif, affective, R. afeta.
Afetios, afetùous, v. afutiau. 

Afetuous, Afectuous (l.), Afetuouso, Afetuouo, Afectuouso, Afectuouo, (rom. cat. afectuos, it. affettuoso, esp. afectuoso, port. affectuoso, lat. affectuosus), (chap. afectuós) adj. Affectueux, affectueuse, v. amistadous, amourau.

Afetuousamen, Afectuousomen (l.), (rom. affectuosamen, cat. afectuosament, it. affettuosamente, esp. afectuosamente, port. afectuosamente), adv. Affectueusement, v. amistadousamen . R. afetuous. (chap. afectuosamen)
Afèu, v. fèu 2; aféuatèi, v. fiéuatè; aféura, v. afebri. 

Aféutri, Enféutri (rom. afeltrar), v. a. Feutrer, embrouiller, v. acoudi, fèutra. 
Aféutrisse, aféutrisses, aféutris, aféutrissèn, aféutrissès, aféutrisson. 
S' aféutri, v. r. Devenir comme du feutre.
Touto lano s' aféutris, toute laine est propre à devenir feutre. 
(chap. feltre; afeltrí, afeltrís; cas. fieltro, hacerse la lana fieltro) 
Aféutri, aféutrit (l.), aféutrido, (chap. cotó afeltrit, llana afeltrida) part. et adj. Feutré, feutrée. R. à, feutre.

Aféutrimen, s. m. Action de feutrer, v. féutrage. R. aféutri. (chap. afeltrimén)

Afeva, Aféusa (g.), (rom. affeuar, afeosar, afiuzar, afeuzar), v. a. Fieffer, inféoder, v. enfèuda; acenser, v. acensa. (cas. enfeudar, censar) 
Afève, afèves, afèvo, afevan, afevas, afèvon. 
(chap. enfeudá: enfeudo, enfeudes, enfeude, enfeudem o enfeudam, enfeudéu o enfeudáu, enfeuden)
S' afeva, v. r. S' inféoder; s' impatroniser; s' abonner chez un forgeron ou un boulanger, en bas Limousin, v. acandoula. 
Afeva, aféusat (g.), aféusado, (chap. enfeudat, enfeudada) part. et adj. Inféodé, abonné, inféodée, abonnée, chaland. R. à, feu. 

Afevage, s. m. Abonnement, en bas Limousin, v. abounage. R. afeva.

Afevaire, Afevairo, s. Celui, celle qui s' abonne, v. acandoulaire, chaland. R. afeva.

Afevamen, Aféusamen (g.), (rom. afeusament, afiuament, afiusamen, affieusament), (chap. enfeudamén) s. m. Inféodation, acensement, v. acensamen. R. afeva. 
Afi, v. afin; afia, v. afida; afiaga, afiala, v. afiela; afialanda, v. afielanda; afiamen, v. afidamen. 

Afiança (rom. cat. afiansar, esp. afianzar, port. affiançar), v. a, et n. Promettre mariage à quelqu'un, lui donner sa foi; fiancer, v. fiança.
Afiancè ma sorre, il s' engagea avec ma soeur. (chap. afianse man germana)
Afianço à Roubert la poulido Coustanço. 
O. Bringuier.
A la vèlho d' afiança
Jan Pibre va se counfessa.
G. Azaïs. 
R. à, fianço. 

Afianço, s. f. Assurance, confiance, en Dauphiné. v. fisanço. R. afia. 
Afiat, v. fiat; afibla, v. afubla.

Afica, Ahica (g.), Afinca (lim.), Afincha, Afinta (l.), Apinca (auv.), (rom. cat. aficar, v. esp. afincar, it. afficare), (chap. ficá, afoná un planté adins la terra, plantá) v. a. Ficher, enfoncer dans la terre, v. planta, tanca; avaler de travers, v. engavacha; ajuster, viser, v. ajusta; attifer, v. atrenca.
Afique, afiques, afico, afican, aficas, aficon. 
S' afica, v. r. S' appliquer, tâcher de, v. afisca; se parer, s' ajuster, v. ajusta.
S' afincho en gants glaçats, en pantalouns coulants. 
Lafare-Alais.
Afica, aficat (l.), aficado, part. et adj. Fiché, fichée; appliqué, appliquée, attentif, attentive. R. à, fica.
Afical, aficau, v. ficau; afich, v. afisc, afri.

Aficha (rom. afichar, aficar, afigir, cat. aficar, port. affixar, b. lat. affixare), v. a. et n. Afficher, v. placarda; faire les publications du mariage civil, v. acounta, crida; t. de cordonnier, couper sur la forme les bouts du cuir. (cas. fijar un cartel, pancarta, publicación, amonestaciones; chap. fixá, penjá un cartell, pancarta)
L' aficharai pertout, je le publierai partout.
S' aficha, v. r. S' appliquer, s' obstiner (cat. capficar), v. afica; s' afficher, v. moustra.
Aficha, afichat (l.), afichado, part. Affiché, affichée. 
An aficha, ils ont fait leurs publications de mariage.
Despièi vue jour sian aficha.
C. Blaze. 
R. afica. 

Afichage, Afichàgi (m ), Afichatge (l. ), (rom. afigimen), s. m. Affichage, action d' afficher. R. aficha.

Afichaire, Aficharello, Afichairo (port. affixador), s. Afficheur, afficheuse. 
L' afichaire de la vilo, l' afficheur public.
Sènton veni l' afichaire e soun pot de colo. 
(chap. Senten vindre lo afichaire y son pot de cola; lo fixadó.)
J.-B. Gaut. 
R. aficha. 

Afichasso, s. f. Grande ou vilaine affiche, v. papafard, patènto. R. aficho. 

Aficheto, s. f. Petite affiche, v. papiè. R. aficho. 

Aficho (rom. affiction), s. f. Affiche, v. miroundello, placard; pour fiche, v. ficho. 
Aficho d' un mariage, extrait de l' acte de publication d' un mariage, que l' on affiche à la porte de la maison commune; estrassa lis aficho, déchirer les affiches. 
Uno grando aficho acoulourido.
F. Vidal.
R. aficha. 

Afichous, Afichouso, adj. Appliqué, appliquée, affectionné au travail, v. afeciouna, atravali; obstiné, opiniâtre, v. afri. R. aficha.

jeudi 16 novembre 2023

Aigo-ardènt - Aigo-pendènt (26)

Aigo-ardènt, Eigardènt (rh.), Aigardent (l. G.), Aio-ardent (rouerg.), Aigordent, Aigardin, Aigardan (d.), Aigo-de-vito (lim.), Aiga-dau-brandau (for.), (rom. aiguarden, cat. aygua-ardent, esp. aguardiente, it. aequarzente, port. agua ardente), (chap. aiguardén) s. f. Eau-de-vie, v. blanco, tres-sièis.

Aigo-ardènt de provo, eau-de-vie à 19 degrés.

Qu vòu béure d' aigo-ardènt

Nautres n' avèn de la fino.

C. Brueys.

PROV. Acò 's l' ome de l' aigo-ardènt:

Lou sabes, mesfiso-t'en. 

En roman, les adjectifs dérivés d' adjectifs latins dont la désinence est la même pour le masculin et le féminin conservaient la même désinence pour les deux genres: d' où les formes aigo-ardènt, aigo-bouiènt, aigo-fort, etc. R. aigo, ardènt.

Aigo-ardentié, Eigardentié (rh.), (esp. aguardentero), s. m. Distillateur, (N. E. Com lo destiladó Julián Segarra Esbrí, de Chert) débitant ou marchand d' eau-de-vie.

De matin, pèr aquest quartié,

Quàuqueis ouro davans matino,

Avèn ausi l' aigo-ardentié 

Que disié plus: aigo-ardènt fino!

N. Saboly.

PROV. Crida coume un aigo-ardentié.

Autrefois les marchands d' eau-de-vie criaient de grand matin leur marchandise par les rues. Claude Brueys a fait un poème sur les cridaires d' aigo-ardènt. R. aigo-ardènt.

Aigo-avers, aigo-avès, v. aigo-vers.


Aigo-begu, Aigo-begut (L.), Aigo-begudo, adj. Épuisé, desséché, ée, v. eissu (chap. eixut), esbegu.

Quand l' age nous assuco,

Avèn les sens aigo-beguts.

La Lauseto.

R. aigo, bèure.


Aigo-beleto, n. de l. Aigue-Belette (Savoie). R. Aigo-Bello. 

Aigo-Bello, Aigo-Bèro (g.), (rom. Ayga bella, lat. Aqua bella), n. de l. Aigue-Belle (Drôme), monastère de trappistes; Aigue-Belle (Gard); Aigue-Belle (Savoie), ancienne résidence des comtes de Savoie; Aigue-Bère, en Béarn. R. aigo, bèu.

Aigo-benesido, Aigo-beineto (a.), (cat. aygua beneyta, esp. agua bendita, port. agua benta), s. f. Eau bénite, v. aigo-signado. R. aigo, benesi. (chap. beneí: beneíxco, beneíxes, beneíx, benedim, benediu, benedixen, se conjugue com ixí, eixí; be + di, be dic : bene dico : bene digo : bendigo, be dius, be diu, be diem, be dieu, be diuen.)

Aigo-Blanco, Aigo-Blancho (a.), s. f. et n de l. L' Aigue-Blanque, affluent du Gardon; Aigue-Blanche (Basses-Alpes). R. aigo, blanc.

Aigo-Bono, Aigos-Bounos (l.), Aigues-Bounes (b.), (rom. Aigabonne, esp. Aguas-buenas, b. lat. Aqua bona, Aquae bonae), n. de l. Aigue-Bonne 

(N. E. y no Eau-bonne) (Gard); Aigues-Bonnes (Aude); les Eaux-Bonnes (Basses-Pyrénées), établissement thermal, v. eigassié. R. aigo, bon.


Aigo-Bouiènt, Aigo-Boulhent (l.), s. f. Eau bouillante, v. bouiènt. R. aigo, bouiènt. (chap. Aigua bullín)


Aigo-boulideto, s. f. Petit potage à l' ail. 

Dounarés à la manideto

Tambèn soun aigo-boulideto.

Moquin-Tandon. 

R. aigo-boulido.


Aigo-Boulido, Aigo-Bouïdo (m.), Aiga-Buliò (for.), s. f. Potage à l' ail, où il entre de l' eau, de l' ail, du sel, de l' huile et un brin de sauge, 

v. ouliat, subre-fuso, tourrin.

Li ràfi lou matin manjon l' aigo-boulido.

CH. POP.

Margoutoun en plourant trempè l' aigo-boulido.

J. Roumanille.

PROV. Clar coume uno aigo-boulido.

- Aigo-boulido

Sauvo la vido;

Au bout dóu tèms

Tuo li gènt.

PROV. LANG. 

L' aigo-boulido

Sauvo la vido,

Gasto lou cantèl,

Lavo lou budèl,

Trempo lou pa,

Res plus noun fa.

R. aigo, bouli.


Aigo-Broun, Jabroun (lat. Aqua bruna), s. m. L' Aigue-Brun ou Jabron, torrent du mont Léberon, affluent de la Durance, v. Jabroun. (cha. Aigua marrón : bruna.)

Tant que i' aura d' aigo en Durènço

E de peissoun

En Aigo-Broun.

Michel des Ramades. 

R. aigo, brun.


Aigo-Caudo, Aigos-Caudos (g ), Aigues Caudes (b.), (rom. Aigues cautes, Aigas cautes), n. de l. Aigues-Caudes (Basses-Pyrénées), établissement thermal; les Eaux-Chaudes, près Prads (Basses-Alpes). R. aigo, caud.


Aigo-courrènt (cat. aygua-corrent, port. agua-corrente, it. acqua-corrente), (cas. agua corriente; chap. aigua corrén no mate la gen) 

s. f . Eau courante, eau de rivière, v. riéu.

PROV. Aigo-courrènt

Noun es orro ni pudènt.

R. aigo, courrènt.


Aigo-douço. s. f. Eau mêlée avec du jus de réglisse. R. aigo, dous. 

(chap. Aigua dolsa, aigua mesclada en lo suc de la regalissia

cas. Agua dulce, agua mezclada con el jugo del regaliz.)


Aigo-espouncho, Aigo-pouncho, Aigo-puncho, s. f. Nerprun purgatif, bourguépine, arbrisseau, v. nasprun.

Venès, vous tirarai l' espino d' aigo-espouncho

Que s' enfounso dins voste lèu.

A. Tavan.

R. nasprun.


Aigo-fort, Aigo-forto (d.), (cat. aygua-fort, esp. agua-fuerte, it. acqua- forte), s. f. Eau forte, acide nitrique; gravure à l' eau forte.

Sus tis iue gisclara l' aigo-fort.

C. Blaze. 

R. aigo, fort.


Aigo-foundo, n. de l. Aigue-Fonde (Tarn). R. aigo, founs.

(chap. Aigua fonda)


Aigo-Juncho, Aigos-Juntos (g ), n. de l. Aigues-Juntes (Ariége). R. aigo, jugne.


Aigo-Longo, Aigo-Loungo (g), (rom. Aygua-longa), s. f. L' Aigue-Longue, nom de ruisseau, en Béarn et près Montpellier, R. aigo, long.


Aigo-marino, s. f. Aigue-marine, pierre précieuse couleur de l' eau de la mer, v. bericle. B. aigo, marin.


Aigo-mèu (lat. Aqua minor), n. p. La fontaine d' Ayguemeu, près Lahonce (Basses-Pyrénées).


Aigo-morto (rom. Ayguas mortas, b. lat. Aquae mortuae), n. de l. Aigues-Mortes (Gard), ville rebâtie et agrandie par saint Louis.


Aigo-mourten, Aigo-mourtenco, adj. et s. Habitant d' Aigues-Mortes, v. vèntre blu. R. Aigo-morto.


Aigo-muda, (lat. aquâ mutare), v. a. Renouveler l' eau d' une chose qui trempe, v. chanja.

Li faiòu soun aigo-muda? a-t-on changé l' eau des haricots? R. aigo, muda. 


Aigo-nafro, Aigo-nafo (l.), (esp. agua nafa, it. acqua nanfa, lat. aqua nophtha), s f. Eau de naffe, eau de fleurs d' orange. (cas. agua de azahar.)


Aigo-negro, Aigo-nièro (d.), n. de l. Aigue-Noire (Isère). R. aigo, negre.


Aigo-nèu (esp. aguanieve), (chap. aiguaneu) s. f. Pluie qui tombe mêlée avec de la neige; eau de neige.

L' aigo-nèu cuerbe lei mountagno.

A. Crousillat.

R. aigo, nèu.


Aigonos, s. m. pl. Dégoût, à Agde, v. òdi.

Acò me vèn en aigonos (G. Azaïs), cela me dégoûte.

(chap. Aixó me fa nosa, me disguste, me desagrade, me estorbe, etc.)


Aigo-pendènt, Aigo-pendènto, s. f. et n. de l. Versant, pente, v. avers, enclin; Aigue-Pendant (Charente). (chap. aigua pendén o pendenta.)

La carriero de l' Aigo-pendènt, nom de rue, à Carpentras et à Sarrians (Vaucluse). R. aigo, pendènt.

dimanche 5 décembre 2021

ACATO - ACOURCHIMEN (7)

Acato, Cato (lim.), s. f. Pierre de couronnement, enfaiteau, couverture, v. arraso, encrestamen; dalle qui recouvre un conduit, un fossé, 
v. graso (chap. grasó, graó). R. acata.

Acato (lat. Achates), n. p. Achate, compagnon d' Enée. 
Iéu ère soun fidèl Acato. 
D. Sage.
D' abord Acato me prendra. 
C. Favre.
Acatoula, Acatoura (m.), Acatria (g.), v. a. Couvrir légèrement, cacher sous le pan de sa robe; choyer, caresser, mignarder, v. acachouli, cachoula; recueillir, mettre en lieu sûr, v. recata. (chap. acotolá)
Tendramen acatoulo l' enfanço.
P. de Gembloux.
R. acata.

Acatoun (D'), d' Acachoun, loc. adv. En se cachant, en tapinois, v. escoundoun. (chap. aná de amagatóns, amagat, acachat.)
Ana d' acatoun, avancer sans se montrer.
Restarai toujour d' acatoun. 
M. de Truchet. 
En arribant bèn plan n' intras que d' acatoun.
ID. 
R. acata. 
Acaua, v. acavala. 

Acauma, Cauma (g.), v. a. Suffoquer de chaleur, v. acaloura; faire reposer un troupeau, v. achauma. (N. E. calor de calima; calicha)
Aquelo flassado m' acaumo, cette couverture de laine m' accable.
Abèn un pla bèl jour, mais le soulèl acaumo.
Daveau. 
R. à, caumo. 

Acaumi (v. fr. calmir), v. a. Calmer, apaiser, en Gascogne, v. abauca, apasima. 
Acaumit, acaumido, part. et adj. Calmé, calmée; rempli de chaleur lourde. 
Vent pesucas, vent acaumit.
G. D' Astros. 
Auro acaumido, accalmie. R. à, calaumo. 
Acaura, v. acaloura (chap. acalorá); acaus, v. caus.

Acaussa, v. a. Enchausser, butter une plante, v. caussa. R. à. causso. 
Acava, v. acaba. 

Acavala, Acavauca, Acavauta (m.), Acabala (b.), Acabalga (l. G.),
Acaua, Acraua (g.), (esp. acaballar, it. accavalciare, accavallare), v. a. Monter à cheval, à califourchon, achevaler, v. cavauca (chap. cabalgá; cat. cavalcar; cas. cabalgar), encavala, escambarla. 
Acavalo la paret, monte sur le mur. 
S' acavala, s' acavauca, v. r. Se mettre à cheval.
Acavala, acabalat (b.), acabalado, part. et adj. Monté à cheval; chevauché, chevauchée. 
An *bèit (o hèit) viene un saumet, puich l' an acabalat dessus.
Picot. 
R. à, cavau. (chap. caball; cas. caballo; caval, cavall) 
Acavi, v. achabi, chabi; acaxa, v. acacha. Acc... v. par ace, aci, acu, les mots qu' on ne trouvera pas par acc.
Ace, v. ah! ço; acè, v. acié. 

Acebenchi, Acebenqui, Encebenqui, v. a. Racornir, resserrer, en parlant de l' action du froid et du vent sur les fruits et sur les arbres, 
v. ressarra, retira; opprimer, écraser quelqu'un, v. esquicha. 
Acebenchisse, Acebenchisses, Acebenchis, Acebenchissèn, Acebenchissès, Acebenchisson.
S' acebenchi, v. r. Se resserrer, se ratatiner, rabougrir; se soumettre humblement.
Se leissa acebenqui, se laisser opprimer. 
Acebenchi, acebenchido, part. et adj. Racorni, racornie, rabougri, rabougrie, avorté, avortée.
Uno vièio acebenchido, une vieille ratatinée. (: vielha, vella; vieja)
Avien moun couer encebenqui. 
A. Crousillat. 
R. à, ceben.

Acebenchimen, s. m. Racornissement, v. retiramen. R. acebenchi. 

Acèdi, Accèdit (l.), (lat. accedit), s. m. Descente de juge, v. descèndo; consultation de médecins dans la chambre du malade, v. counsulto.
Faire l' acèdi, faire une descente; un verbau d' acèdi, un procès-verbal d' accedit. 
E vivènt, dins lou cros faguères toun acèdi.
T. Aubanel. 
Douge loueis-d'or pèr tres acèdi, (Luys, Louis, Luis, d' or; Luises de oro)
E sus acò pa 'n liard de crèdi. 
V. Gelu.

Acedi, Aceda (cat. accedir, esp. port. acceder, it. lat. accedere), v. n. Se porter sur le lieu du délit; accéder, v. counsenti. 
Se conj. comme cedi, ceda. 
Se noun volon acedi, s' ils refusent d' acquiescer.
(chap. Si no volen acsedí)

Acefale (rom. acephali, - esp. acéfalo -, cat. port. it. acefalo, lat. acephalus), s. m. t. sc. Acéphale, enfant qui vient au monde sans tête ou sans cerveau. (chap. infán, chiquet que ve al món sense cap o sense servell. Manel Riu Fillat va vindre en mol poquet, pobret, o pobrissò. Y com ell mols atres catalanistes o catazombies.)
Acei, v. eici; acèi, v. acié.

Aceira, Acieira (l.), (rom. port. aceirar, cat. esp. acerar), v. a. Acérer, garnir d' acier; aciérer, convertir en acier (chap. asserá, convertí en asser), v. ressua; affermir, consolider, asseoir, v. assegura.
Acèire, acèires, acèiro, aceiran, aceiras, acèiron. 
S' aceira, v. r. S' affermir, se consolider. 
Aceira, acieirat (l.), ado, part. et adj. Acéré, acérée, affermi, affermie, rassis, rassise. 
R. acié.

Aceiren, Acieirenc (l.), Acieirenco (rom. aceirin, aceiral, esp. acerino), adj. D' acier, dur comme l' acier, acérain, acéraine. (cas. duro como el acero; acerado; chap. du com lo asser, asserat, barra asserada.)
Emé brassau e cuissau aceiren.
ARM. PROUV. 
R. acié.

Acela, Aciela, Aciala (l.), Açala (lim.). v. a. Mettre à l' abri du vent, v. abriga, acala. (chap. abrigá, arrasserá, de rasé)
Acelle, acelles, acello, acelan, acelas, acellon.
A l' acela, à l' abri. 
Cò fai que nous van alai 
Nous acela sous lou plai. 
CH. POP. LIM. 
Pèr las acela jous mas trelhos. 
A. Chastanet. 
S' acela, v. r. S' abriter, se mettre à couvert.
Acela, acelado, part. Abrité, abritée. R. à, cello. 

Acelera, Accelera (l.), (esp. acelerar, cat. port. accelerar, it. lat. accelerare), v. a. Accélérer, presser, v. abriva, coucha, entancha, despacha. (chap. asselerá; asselero, asseleres, asselere, asselerem o asseleram, asseleréu o asseleráu, asseleren. Asseleradó.)
Acelère, acelères, acelèro, aceleran, aceleras, acelèron.
Parten dounc pèr la grand roubino, 
Aceleren noste despart. 
J. Désanat.
Acelera, accelerat (l.), (chap. catalanista asselerat, com Artur Quintana Font) acelerado, part. et adj. Accéléré, accélérée. 
Sa bèutat s' avalis à pas accelerat.
Debar. 

Aceleracioun, Aceleracien (m.), Acceleraciéu (l.), (cat. acceleració, esp. aceleración, lat. acceleratio, acceleratonis), s. f. Accélération, v. abrivacioun, coucho.

Acèndre (rom. acendre, accendre, port. acender, esp. (accender) encender, it. lat. accendere), v. a. Allumer, enflammer, à Nice, v. abra, atuba, encèndre.
Acèndi, acèndes, acènde, acendèn, acendès, acèndon. (cas. encender, iluminar.)
Nem à l' autar majour acènde doui candèlo.
(chap. Anem al altá majó a ensendre dos candeles o veles.)
J. Rancher.
Un caud qu' acènde l' esco. (chap. una caló que ensén la yesca.)
ID. 
Acendu, acendudo, part. Allumé, allumée. 
La làmpeo de l' autar si trouvavo acendudo.
ID. 
Acenello, v. acinello.

Acensa (rom. acensar, accensar, acessar, cat. esp. acensar, it. accensare), v. a. Acenser, donner à cens (chap. doná a censal - o sensal), v. afeva; prendre à ferme, en bas Limousin, v. arrenda (chap. arrendá).
Acensa, acensado, part. Acensé, acensée. R. à, cènso. 

Acensaire (rom. acensayre, assensador), s. m. Celui qui prend à cens, fermier (vieux), v. censau. R. acensa.

Acensamen (rom. acensament), s. m. Acensement, v. afevamen (chap. afeudamén, afeudá, feudo). 
R. acensa.

Acènso (rom. accensa, assensa), s. f. Acens, terre tenue à cens, v. cènso; Assence, nom de fam. prov. R. acensa.

Acènt, Accent (l. g. b.), (rom. cat. accent, esp. acento, it. port. accento, lat. accentus), s. m. Accent, v. titoulet. 
Acènt que tirasso, accent traînant, v. relais; acènt agut, accent aigu; acènt grèu, accent grave. Ces deux accents sont usités en provençal pour différencier l' e fermé, e estré, et l' e ouvert, e larg. Ainsi avé, poudé, carestié, péu, Diéu ont la tonique moins ouverte que proucès, nè, cafè, pèu, lèu. Ces accents servent aussi à distinguer l' o estré de l' o larg. Ainsi dóu, póutroun, óulivo doivent se prononcer plus sourdement que dòu, pòu, biòu. La plupart des mots qui ont en provençal l' accent grave sur l' è, comme parènt, lusènt, rèn, bèn, prennent en languedocien un e fermé, parent, lusent, re, be, et vice versâ les e fermés du provençal, comme panié, premié, sabatié, deviennent généralement ouverts en languedocien, paniè, premiè, sabatiè.
Voste paire meno l' araire, 
E voste acènt sènt lou terraire. 
AD. Dumas.
E dins mis auriho dindo
L' acènt de ta lengo lindo.
G. B.-Wyse. 
Hèi, Gourgoulet, m' es avis qu' àusi
Tout l' accènt de moun segne-grand. 
G. Zerbin. 

Acentua, Accentua (l. g. b.), (cat. port. accentuar, esp. acentuar, b. lat. it. accentuare), v. a. Accentuer. 
Acentua, Accentuat (l.), Accentuado, part. et adj. Accentué, accentuée. R. acènt.

Acentuacioun, Acentuacien (m.), Acentuaciéu (l. g.), (cat. accentuació, esp. acentuación, b. lat. accentuatio, accentuationis), s. Accentuation. 
Avèn respeta l' acentuacioun. 
C. de Villeneuve. 

Acepcioun, Acepcien (m.), Accepciéu (l. g.), (cat. accepció, esp. acepción, lat. acceptio, acceptionis), s. f. t. sc. Acception. 
Acepta, v. aceta. 
Acèr (rom. Acer), n. de l. Acer (Basses-Pyrénées). 
Acera, v. eila; acerafin, v. afin. 

Acerbamen (esp. it. acerbamente), adv. Aprement, v. aspramen (chap. áspramen, de aspre; mes aspre que una serba o serva verda; Abargè, Auarchè, s. m. Azerolier; acerolo, acerola).
R. acerbe. (cas. acerbo, áspero)

Acerbe, acerbo (it. esp. acerbo, lat. acerbus), adj. t. littéraire. Acerbe, 
v. aspre, ispre, arèbre.
Lei gènt an tant de superbo 
Que iéu tròvi qu' a bouen couer,
Meme quouro sèmblo acerbo.
E. Negrin.

Acerca (rom. cat. esp. port. acercar), v. a. Approcher, accoster, en Languedoc (cat. acostar), v. abourda, aproucha. (chap. acercá, arrimá, apropá.)
Se conj. comme cerca.
Acerco-lou, accoste-le. 
S' acerca, v. r. S' approcher. 
Tabé toutos s' en acercavon. 
P. de Gembloux.
Lou loup s' acerquèt mai. 
ID. 
Acercat, acercado, part. Approché, approchée, accosté, accostée. 
D' un chi sauvatge es acercat. 
ID.
R. à, cerco. 
Acerco, s. f. Approche, v. aproche. 
Predigués pas jamai l' acerco dau malur. 
P. de Gembloux.
R. acerca. 
Acero, v. aquelo; acerò, v. acò-d'eila.

Acerta, Acerti (l.), Assarta (lim.), (rom. cat. esp. port. acertar, it. accertare), v. a. Certifier, assurer (cas. asertar, aserto; acertar; certificar, asegurar), v. afourti; rencontrer, deviner, réussir, v. capita.
L' on acerto que, on assure que. (chap. assertá, si la enserto la endivino)
Acerta, acertat (l.), acertado, part. Assuré, assurée; réussi, réussie. 
Ai acerta 'n fort numerò, j' ai tiré un fort numéro; (chap. hay assertat o ensertat un bon número.) cop bèn acerta, coup bien réussi. R. à, cert. 

Acertamen (rom. acertamen, cat. acert, esp. acertamiento, - aserto - it. acertamento), s. m. Affirmation, assurance, preuve, v. asseguranço. 
R. acerta.

Acertana (rom. acertenar, v. fr. acertainer), v. a. Rendre certain, convaincre (chap. convense), v. assegura (chap. assegurá).
Acertana, acertanat (l.), acertanado, part. et adj. Convaincu, convaincue. R. à, certan (fr. certain).

Acès, Achès (l.), Accès (g. cat.), Cès (querc.), (esp. port. acceso, it. accesso, lat. accessus), s. m. Accès, v. abord; abri, en Gascogne, 
v. sousto, recès; redoublement de fièvre, v. ranfort, recoupamen. 
Boutas-nous à l' acès (Jasmin), abritez-nous; à l' acès d' un auba (F. de Cortète), à l' ombre d' un saule; fèbre d' acès, fièvre intermittente. 
Acèsses, achèsses, plur. lang. d' acès.
PROV. Lis acès d' avoust 
Duron un an o dous.

Acessa (rom. asessar), v. n. Se mettre à l' abri, v. assousta, abriga. 
Acèsse, acèsses, acèsso, acessan, acessas, acèsson. R. acès.

Acèssi, Accèssit (l.), (cat. lat. accessit), (cas. accésit, premio, mención honorífica) s. m. Accessit, mention honorable, v. mencioun.
Avié gagna lou premier accèssit. 
ARM. PROUV. 

Acessible, Accessible (l.), Accessiblo (cat. accessible, esp. accesible, it. accessibile, lat. accessibilis), adj. Accessible, v. abourdable, 
aprouchable. 
Soun aspresso gaire acessiblo.
Calendau. 

Acessioun, Acessien (m.), Accessiéu (l. g.), (rom. cat. accessió, esp. accesión, it. accessione, lat. accessio, accessionis), s. f. t. sc. Accession. 

Acessòri, Accessòri (l. G.), òrio, òri, (rom. cat. accessori, esp. accesorio, it. port. accessorio, b. lat. accessorius), adj. et s. m. Accessoire; soin minutieux, détail, circonlocution, embarras, v. bescountour. 
Que d' acessòri! que d' attirail! 
Nou pèr naturau ajutòri, 
Mès coumo pèr un accessòri.
G. D' Astros.

Acessourimen (cat. accessoriment, it. port. accessoriamente, esp. accesoriamente), adv. Accessoirement, incidemment. R. acessòri. 
Aceste, acesto, v. aqueste, aquesto; acet, ero, v. aquéu, aquelo.

Aceta, Acepta, Accepta (l.), (rom. cat. acceptar, esp. aceptar, port. aceitar, it. accettare, lat. acceptare), (chap. asseptá o acseptá; yo assepto, asseptes, assepte, asseptem o asseptam, asseptéu o asseptáu, assepten) v. a. Accepter, v. recebre (chap. ressibí).
Acète, acètes, acèto, acetan, acetas, acèton, ou (l.) accèpti, accèptes, etc. 
Acò s' acèto (leo acèlo) pas, on ne doit pas accepter cela. 
Acetas toui de couor ço que lou couor vous douno.
J. Rancher.
E li segnour courtés acèton lou presènt. 
F. Gras.
Aceta, acceptat (l.), ado, part. Accepté, acceptée; pour excepté, v. ciceta. 

Acetable, Acceptable (l.), Aceptaple (l.g.), Acceptablo, Acceptaplo (cat. acceptable, esp. aceptable, it. accettabile, lat. acceptabilis), adj. Acceptable.
Tóutis les ciéutadins soun acceptables pèr toutos las dignitats. 
A. Faidit.

Acetacioun, Acetacien (m.), Acceptaciéu (l.g.), (cat. acceptació, rom. acceptamen, esp. aceptación, port. aceitação, it. accettazione, 
lat. acceptatio; acceptationis), s. f. Acceptation. 
Manda soun acetacioun. 
C. de Villeneuve. 
R. aceta.
Acetaire, Acceptaire (l.), arello, airo, (cat. acceptador, esp. aceptador, port. aceitador, it. accettatore), s. Celui, celle qui accepte, accepteur. 
L' acetaire d' uno letro de change, l' accepteur d' une lettre de change. R. aceta.

Aceti, Acetic (l.), Acetico (cat. acetich, it. acetico, esp. acético), adj. t. sc. Acétique. 
Acide aceti, acide acétique. (cas. ácido acético.) 

Acetous, Acetouso, Acetouo (m.), (rom. cat. acetos (leo acelos), esp. port. it. acetoso, lat. acetosus), adj. Acéteux, acéteuse, aigre, v. aigre, aisse, espoun. (cas. + agrio, vinagre.)

Acetouso, Acetouo (m.), Acitouro, Citouro (a.), (it. lat. acetosa), s. l. Oseille, oseille ronde, plante, v. eigreto. R. acelous.

Ach, At (b.), (esp. hasta), prép. Au, à la, en Gascogne (Azaïs), v. à, cach.
Ach oustau, à la maison; ach (couslal) coustat, au côté.

Ach, Aich, interj. Aïe, ouf, cri de douleur ou de surprise, en Gascogne, v. ai, houi. R. aisso.

Acha (rom. ayssar, it. acciare, lat. asciare), v. a. Hacher, v. chapla, capoula; pour avoir, prendre, v. aja. 
Me farièu acha, je me ferais hacher. 
Acha, achat (l. g.), achado, part. et adj. Haché, hachée. R. acho, aisso. 
Acha, v. à cha; achaba, v. acaba; achabala, v. acabala; achabènço, v. chabènço. 
Achabi, Achavi (d.), Acavi (l.), v. a. Perdre, éloigner, égarer, dissiper, en Forez, v. chabi; gaspiller, achever, v. acaba. 
Se conj. comme chabi. 
S' achabi (it. accivirsi, b. lat. acapere), v. r. Se procurer, se pourvoir de, v. acampa.
S' achabi uno femo, prendre femme; s' es achabi un ase, il s' est pourvu d' un âne. R. à, chabi.
Achabrida, v. cabrida. 

Achadis, Achis, s. m. Hachis, v. archipol. 
Dam l' achis à l' estoufaduro
E le pastis à punto d' al.
P . Goudelin. 
R. acha. 

Achado, s. f. Ce qu' on hache en une fois, hachis, v. capoulado. R. acha.

Achadou, s. m. Hachoir, v. cabussèu, platello, picadouiro. 
Coutèu achadou, grand couteau à hacher. R. acha.

Achaire, Acharello, Achairo (l. g.), s. Celui, celle qui hache, v. chaplaire; hachoir, v. taiadou. (chap. talladó) R. acha. 

Achalanda, Achalandi (d.), v. a. Achalander, v. acandoula, apratica, aparrouquia, avouga.
Farai ço que pourrai pèr que bèn t' achalandes. 
A. Crousillat.
Achalanda, achalandado, part. et adj. Achalandé, achalandée. R. à, chaland.
Achalandaire, Achalandarello, Achalandairo, S. Celui, celle qui achalande, v. acandoulaire. R. achalanda. 
Achalena, achalina, v. acalina; achamina, v. acamina; achamouti, v. agamouti; achamp, v. acamp; achampa, v. acampa; achampassi, v. 
acampassi; achampeira, v. champeira; achampestri, v. acampestri.

Achampi (S'), Se Champi (lim.), v. r. Devenir inculte, v. acampassi; s' attacher à quelque chose, s' opiniâtrer, v. achini. 
Achampi, achampido, part. et adj. Inculte; tenace, opiniâtre. 
Bèn achampi, terrain abandonné. R. à, champ.
Achana, v. acana; achanaire, v. acanaire; achanau, v. chanau; achanavouiro, v. acanadouiro; achanço, v. cance.

Achancri, v. a. Ronger comme un chancre, v. rousiga. 
(chap. rossegá, rossigá com un cáncer; cangrejo)
La luno achancris li pèiro, dicton et croyance populaire.
S' achangri, v. r. Être attaqué du chancre.
Achancri, Achancrido, part. et adj. Rongé par le chancre, R. à, chancre.
(N. E. Ver cranch en Ramon Lull.)

Achancrimen, s. m. Érosion, v. rousigaduro. R. achancri. 
Achandoura, v. acandoula; achanela, v. acalina; achanta, v. echanta. 

Achapa, Achaupa (rh.) Chapa (it. acchiappare), v. a. Attraper, faire tomber dans le piège, tromper, v. arrapa.
PROV. Noun te prèsses, senoun pèr achapa li niero.
S' achapa, v. r. S' attraper, trouver chapechute. 
Achapo-t'aquèu, attrape ce coup. 
Achapa, achapat (l.), achapado, part. Attrapé, attrapée, heurté, heurtée. 
Mai tu m' as bèn mies achapat.
Valeton.
R. aclapa.

Achapadou, s. m. Attrape, piège, v. leco. R. achapa.

Achapaire, Achaparello, Achapairo, s. Celui, celle qui tend des pièges, trompeur, trompeuse, v. enganaire, agouraire. R. achapa.

Achapatòri, s. m. Attrapoire, pierre d' achoppement, v. acipadou, atrapatòri. (chap. lloseta y culla; trampa, ratera: lloseta y culla)
Lou mounde es plen d' achapatòri.
A. Crousillat. 
R. achapa. 
Achapte, achaptèl, v. acate. 

Achard, Etchard (b.), Acher (auv.), (noms all. Ascher, Atger, nom b. lat. Aggiardus) n. p. Achard, Achardy, Etchard, Acher, Aché, Agier, noms de fam. mérid.
Lou dóutour Achard, Claude-François Achard, de Marseille (1751-1809), auteur d' un Vocabulaire provençal (Marseille, 1785) et d' une 
Biographie des hommes illustres de la Provence; Sant-Achard, Saint-Achard (Isère), nom de lieu.
Achardit pour ah! s' ardit; acharla, v. acaloura; acharna, acharni, v. acarna, acarni; achas pour agachas, v. agacha; achas pour ajas, agués; achassa, v. ajassa; achat, v. eissado.

Achat, Achate (lim.), Achèt (rh.), (it. incetta, b. lat. acaptum, achetum), s. m. Achat, v. croumpo.
As fa 'n paure achat, tu as fait une mauvaise acquisition. R. achata.

Achata, Chata (auv.), Acheta (rh.), Cheta, Achita (d.), Chota (lim.), (rom. acaptar, it. incettare, b. lat. acaptare, achaptare), 
v. a. Acheter, v. croumpa, (chap. crompá, comprá), afita. 
Quau te counèis pas, que t' achate, (cas. el que no te conozca, que te compre, como en el cuento de Juan Valera) se dit à quelqu'un dont l' extérieur trompe; li Prouvençau achatarien (leo achalarien) li fèsto, les Provençaux aiment beaucoup les fêtes; li femo s' achaton, on ne déroge pas en épousant une femme pour sa beauté.
Pèr n' achata n' a plus d' argènt.
C. Blaze. 
Achata, achatat (l.), achatado, part. Acheté, achetée. R. acata 2.

Achataire, Achetaire (rh.), arello, airo (b. lat. achaptator), 
s. Acheteur, acheteuse v. croumpaire. (chap. compradó, crompadó)
I' a mai de vendèire que d' achataire, il y a plus de vendeurs que d' acheteurs. (chap. ñan mes venedós que compradós.) 
S' atroubavo plus d' achataire.
P. Giéra. 
R. achata.
Achate, v. acate; achati, v. agati.

Achatourli (S'), v. r. Devenir amoureux des jeunes filles.
Moun cor s' achatourlis. 
J. Roumanille. 
Achatourli, Achatourlido. part. et adj. Qui aime, qui recherche les jeunes filles.
Dins nòsti vers achatourli
Es pièi cantado e recantado. 
ARM. PROUV. 
L' autour di Sounjarello 
Querèlo 
Mi vers achatourli. 
A. Mathieu.
R. à, chato.
(N. E. En el texto se encuentran muchas “l” que tienen que ser “t”, por ejemplo, leo “chalo”)
Achaua, v. acaloura.

Achauma, Achaumi, v. a. Réunir les brebis pour les faire reposer pendant la chaleur. 
S' achauma, s' achaumi, v. r. Cesser de manger, se reposer pendant la chaleur, en parlant des troupeaux.
La terro aperalin s' achaumo dins l' oumbrun.
C. Bagnol. 
A sounda lou mau-cor ounte vau m' achaumi.
Calendau. 
Achauma, achaumado, part. et adj. Qui repose.
Destousco aperalin li troupèu achauma.
Mirèio. 
R. à, chaumo.

Achaume, n. p. Achaume, Achalme, nom de fam. PROV. R. Ansèume? 
Achaumouti, v. agamouti: achaupa, v. achapa; achaura, v. acaloura; achaus, v. caus. 

Achavani (S'), v. r. Se mettre à l' orage, v. enauragi, encabana, entrouni. Achavani, achavanido, part. et adj. Chargé d' orages, orageux, orageuse. Car lou mounde es achavani. 
Isclo d' or.
De-longo achavani pèr de flot d' amaresso. 
R. Marcelin. 
R. à, chavano.
Achavi, v. achabi; ache pour atge, age; ache pour age, ague; ache, v. aisso; acheita, v. asseta.

Achen, s. m. L' Achen, montagne des environs de Draguignan (Var). 
Achen pour agen, aguen; acheri, v. esquiròu. (chap. esquirol; ardilla) 

Acheroun (rom. lat. Acheron, it. port. Acheronte), s. m. L' Achéron, fleuve infernal. (cas. Aqueronte, río del infierno.)
A franqui lou negre Acheroun.
H. Morel. 
Lou jour que toun bèl uelh au founs de ma courado 
Dounèt lou cop mourtau, aniéu troubar Caroun, (Caronte, barquero)
Afin de mi passar las ribos d' Acheroun. 
La Bellaudière. 
Achès, achèsses, v. acès; achès, achèsse, achèsson, pour agués, aguèsse, aguèsson; achèt pour agèt, aguè; achèt, v. achat; acheta,
v. achata; acheti, v. agati; acheto, v. eisseto; achi, achiéu, v. eici.

Achicouti, v. a. Rapetisser, en Guienne, v. apichouti. R. à, chicot, chic. 
Achiéula, v. acula. (chap. fés chicotet, fés menudet.)

Achile, Achille (l.), Chiloun, Chilou (it. Achille, rom. lat. Achilles), n. d' h. Achille. (cas. Aquiles) 
Digas-ié qu' avès mau de cor 
De vèire Achile sènso vèsto. 
AD. Dumas.
Qui sauriò ço qu' Achilles èro 
Sense le bèl esprit d' Oumèro? (Homero; Homer) 
P. Goudelin.
Vous avès melhou fach qu' Achilles. 
D. Sage.
Achilhou, v. sengloun. 

Achiliéu (rom. cat. Achilleu, lat. Achilleus), n. d' h. Achillée.
Sant Achiliéu, saint Achillée, martyrisé à Valence (Drôme) en 212. Le mystère des saints Félix, Fortunat et Achillée, joué à Valence en 1524 pour la dernière fois, s' y jouait tous les vingt-cinq ans de temps immémorial. 

Achina, v. a. Hacher menu, en Limousin, v. capoula. R. acha. 

Achina, v. a. Poursuivre une femelle, en Dauphiné, v. coucha, segui. (chap. seguí, perseguí, acassá) 
R. à, chino. 
Achinca, v. aguincha.

Achini, Acheni (esp. achinar, it. accanire), v. a. Acagnarder, acoquiner, attacher avec excès, v. afisca, óupigna. 
Achinisse, Achinisses, Achinis, Achinissèn, Achinissès, Achinisson.
Aquèu rouman vous achinis, ce roman attache beaucoup. 
S' achini, v. r. S' opiniâtrer à une chose, v. encagna, atissa.
Achini, achinido, part. et adj. Acagnardé, acagnardée, opiniâtre, opiniâtrée.
Couquin d' or, quand t' avèn, nous tènes achini.
J. Roumanille. 
Em' uno ensistanço achinido.
J. Désanat.
R. à, chin.

Achinimen, s. m. Application opiniâtre, attention excessive, v. afiscacioun. R. achini.

Achinissènt, Achinissènto, adj. Qui acoquine, qui attache trop, absorbant, absorbante. R. achini. 

Achinouta, v. n. Chienner, mettre bas, en Velay, v. cadela, cagnouta. R. à, chin, chenoto. 

Achintre (nom it. Archinto), n. p. Achintre, nom de fam. PROV. 
Achipa, v. acipa; achipelle, v. ausipèlo, erisipèlo; achipouta, v. chipouta. 

Achiqueta, v. a. Déchiqueter, charcuter, v. chicouta. R. à, chiquet.
Achira, v. aqueirado; achis, v. achadis; achita, v. achata; achital, v. eicito; achiu, v. eici.

Acho, Ato (l.), (rom. lat. acta), s. f. Attitude, geste, en mauvaise
part, dans les Alpes, v. gestas. 
Acho pour agacho, v. agacha; acho pour ajo, impér. du v. aja; acho, v. aisso; achoio, v. anchoio; achonce, v. cance. 

Achopi, Ochopi, Chopi, s. f. et m. Hachereau emmanché au bout d' une perche, à Limoges, v. gibo, visplo. "Ce terme nous semble formé de acho et de àpi, deux mots qui signifient hache." (Ruben). Nous croyons plutôt qu' il est formé de acho, hache, et de pi, pic.

Achou, Achoui, s. m. Onomatopée de l' éternuement, v. esternut. (chap. estornut; estornudá; estornudo, estornudes, estornude, estornudem o estornudam, estornudéu o estornudáu, estornuden.) 
Lacho un segound achoui, puei la farço es jugado.
Siga. 
Achou, achoun, v. eissoun; achouca, v. ajouca. 

Achoua, Choua (gasc. Chou! cri pour arrêter), v. n. t. de mar. Échouer, v. arena, encala. 
Fau prene la partego, 
Pulèu que d' achoua. 
M. de Truchet. 
R. à, chou. 

Achoufa, Ajoufa, Achoupa, Achóupa (it. acciuffare, prendre aux cheveux), v. a. Harper, accrocher, attraper, (chap. enchampá), v. agafa (cat. agafar), achapa.
Sens perdre tems, l' achoufo e s' encamino. 
B. Floret.
E d' ome grand coume uno tourre
Souvènt se veson achóupa.
J. Désanat.
Lèu-lèu declaron la guerro 
E mi vènon achoupa.
Lou Tron de l' Èr.
S' achoupa, v. r. S' attraper, en Forez, v. arrapa. R. à, tufo.

Achouma, v. a. Étêter un arbre, en Gascogne, v. acouta, escabassa. 
R. à, soum, ou acima. (chap. escamochá, descapsá, tallá lo cap, despuntá.)

Achourra, v. a. Mettre la face contre terre, v. abouca, amourra.
(chap. amorrá; yo me amorro, te amorres, se amorre, mos amorrem o amorram, tos amorréu o amorráu, amorren. Abocá, abocás un topí, tombá en la boca contra enterra; abocá un sac adins de un atre.)
R. à, chourra.

Achourri (S'), v. r. Se laisser choir sur son séant et y rester dans le mutisme, tomber dans la prostration, v. amudi. (cas. enmudecer) 
R. à, chourro. 
Achuausa, v. assuausa; achuda, v. ajuda; achut, (achudá, achut, a Vallchunquera, Valjunquera, La Fresneda) v. eissuc; achuta, v. assuta.

Aci (suisse ichi, pousser des cris de joie, lat. accire, ascire, appeler, attirer), v. a. Saillir une femelle, v. ani, lusi. 
Se faire aci, être en rut, en parlant des chèvres. 
Aci, v. eici; aci, v. veici; aciala, v. acela; acibada, v. acivada. 

Acide, Acido (rom. aci, cat. esp. port. it. acido, lat. acidus), adj. et s. t. sc. Acide, v. aisse, acetous, espoun. (cas. ácido; chap. ássit)
Un acide, un acide.
Saran court vòsti jour acide.
S. Lambert.
Acidènt, Aucidènt, Accident (l.), (rom. cat. accident, esp. port. it. accidente, lat. accidens, accidentis), s. m. Accident, v. afragnènt, 
auvàri; convulsion apoplectique; apoplexie, v. subè. (chap. acsidén, ambolia, embolia, ictus; apoplejía, derrame serebral, pujada de sang, convulsións, patatús.)
Avè d' aucidènt, avoir des convulsions; aucidènt de gouteto, épilepsie des enfants; qu' un aucidènt me vire se, sorte d' imprécation.

Acidentalamen, Accidentalomen (l.), (rom. cat. accidentalmen, esp. port. it. accidentalmente), (chap. acsidentalmen) adv. Accidentellement, v. pèr escasènço. R. acidentau.

Acidentau, Acidental (l.), Acidentalo, (rom. cat. esp. port. accidental, it. accidentale, lat. accidentalis). adj. Accidentel, accidentelle. 
Lou fa dièsi acidentau. 
F. Vidal.
Caduno d' aquèlei noto acidentalo s' arrescontro dins lei tres numerò venènt. 
ID. 
R. acidènt. 

Acideta, Acidetat (l. g.), (cat. aciditat, it. acidità, lat. aciditas, aciditatis), 
s. f. Acidité, v. eigrige (chap. agró, de agre). (cas. acidez; chap. assidés.)

Acidula (cat. esp. port. acidular, du lat. acidulus), v. a. t. sc. Aciduler, v. eneigri. 

Acié, Arcié (rh.), Aciè (l.), Acèi (auv. bord.), Acè (b.), Aci (d.), 
(rom. acer, ascyr, asser, cat. acer, asser, it. acciajo, esp. acero, b. lat. 
aceir, aciare, acerium, lat. acioeris), s. m. Acier, v. fèr-sedat; couteau, 
v. coutèu; Assier, Dassier, Dacier, Darcier, noms de fam. mérid. 
A 'n pougnet d' aciè d' Alemagno, il a un poignet de fer; vièi arcié, vieille personne qui a eu des aventures; la Roco-d'Arcié, nom que portent certains rochers à pic, dans les pays de montagne. Les seigneurs de Crussol (Ardèche) prenaient le titre de barons d' Acier, par corruption d' Apchier (Lozère), dont ils avaient la seigneurie; l' elenisto Dacié, l' helléniste André Dacier, né à Castres (Tarn).
Acieira, v. aceira; aciela, v. acela; acien, aciéu, v. acioun; aciéu, v. eici; aciéuna, v. assiéuna. 

Acima (esp. cimar - subir hasta la cima -, it. accimare, b. lat. aczimare), v. a. Aller jusqu' à la cime, achever, v. acaba; écimer, v. descapela, descima. 
Acima 'n debas, faire la pointe d' un bas; acima 'no garbiero, terminer un gerbier en pointe.
Acimant, alos desplegados, nostre drapèu. 
A. Faurès. 
Acima, acimat (l.), acimado, part. et adj. Dont la cime est élevée; achevé, achevée; écimé, écimée. 
Tal èro aquel vilage acimat pèr la pèsto. 
J. Sans. 
R. à, cimo. 
Acimata, v. descima. 

Acimela, Acimerla et Acimberla (l.), v. a. Percher, jucher, hisser, 
v. encimela, quiha. Acimelle, acimelles, acimello, acimelan, acimelas, acimellon. 
S' acimela, v. r. Se jucher. 
S' acimerlo en nis d' agasso. 
Lafare-Alais. 
Acimela, Acimerlat (l.), Cimerlat, ado, part. et adj. Perché, perchée, juché, juchée, élevé, élevée. 
E reluco lou bedigas 
Qu' acimela toujour bramavo.
L. Roumieux. 
R. à, cimello, cimèu. 

Acinas, Acinié, Cinié, Cinas, Cinat, Arcinat, s. m. Aubépine, v. aubespin, cenelié, peretiè. R. acino. 
Acindabans (g.) pour aci en davans, dorènavant (chap. de ara en abán), v. eici.

Acinello, Cinello, Acenello, Ancenello, Ansanello (rouerg.), Aussanello, Sanello, Arsanèro (périg.), (v. fr. Cenelle), s. f. Baie d' aubépine (Cratægus), v. poumeto; baie de houx, v. grèule; fruit du buis, v. oulo. 
(chap. baya del grévol; Ilex aquifolium, fam. aquifoliáceas; cas. acebo)
Sèmblo uno sanello, il est maigre comme un clou.
Sus l' ansanello esclato un rouge pus founsat. 
C. Peyrot.
R. acino.

Acino, Arcino, Cino, Arsano (ariég), (it. acino, lat. acina), s. f. Baie d' aubépine, v. acinello, graneto, pereto.
S' anèren sus la mountagno
Manja arsanos e abajous.
CH. POP.
Acins, v. çasins.

Acinsa, Acissa (d.), v. a. Apprêter, disposer, v. alesti; haler, exciter un chien, v. ahissa. 
R. à, cinso. 

Acioun, Acien (m.), Aciéu (d.), Acciéu (l.g.), Acciou (b.), 
(rom. accio, cat. acció, esp. acción, it. azione, lat. actio, actionis), s. f. 
Action, v. agi; part d' intérêt, v. quirat; emportement, colère, v. sacrebièu.
Acioun de gràci, action de grâces (cas. acción de gracias; inglés. thanksgiving day); malo acioun, mauvaise action; li bòni, li marrìdis acioun, les bonnes, les mauvaises actions; ai acioun sus éu, j' ai action contre lui; quinto acioun m' as fa! quel tour tu m' as joué! es toujour en acioun, il est toujours en mouvement (cas. está siempre – lit. todos los días - en movimiento); l' acioun me sufoco (cas. me sofoca), la vivacité (cas. vivacidad) me surmonte. (sobrepuja, lit. “sobremonta”)
Vous l' avès mes en talo acioun 
E sa coulèro tant móugudo. 
C. Brueys.
Parlas embé mouderaciéu, (cat. parlas : parles amb moderació)
Aici se parlo sens acciéu. 
N. Fizes. 
PROV. Cadun es coume sis acioun lou fan. (ses : cas. sus; les seves cat. modern: cascú és com les seves accions el fan) (chap. Cadaú es com les seues acsións lo fan.)

Aciouna, Acciouna (l. G.), Aciéuna (lim.), (cat. esp. accionar, b. lat. actionare), v. a. Actionner, v. assigna; donner de l' activité, v. boulega. 
Aciouna, acciounat (l.), ado, part. et adj. Actionné, actionnée; qui travaille activement. (cas. activo, activa, que trabaja activamente.)
Aciounado, Babèu fielavo. 
M. Trussy. 
R. acioun.

Aciounamen, Aciéunamen (lim.), s. m. Poursuite en justice.
R. aciouna.

Aciounàri, Acciounàri (l. G ), Aciéunàri (lim.), (cat. accionari, port. accionario , it. azionario, b. lat. actionarius), s. m. Actionnaire, 
v. parsounié. (cas. accionario, como reaccionario)
Leis aciounàri de nouesto fueio si soun acampa dimenche passa.
Lou Tron de l' Èr.
R. acioun.

Aciout, adj. m. Actif, dispos, alerte (Sauvages), v. atiéu. 

Acip, s. m. Heurt, choc, pierre de scandale, v. tane, tuert, tru; prise, capture, v. piho.
Doulènt e matrassa pèr tal acip.
Calendau. 
R. acipa.

Acipa, Achipa (l.), Açupa, Supa (lim.), Chiéupa (d.), (rom. acupar, all. schuppen), v. a. Chopper, heurter; choquer, scandaliser, v. chaupa, truca, turta; rencontrer, attraper, surprendre, v. aganta, encapa: gripper, saisir, gober, v. cipa. 
Tout l' acipo, tout le scandalise; se t' acipe, si je t' attrape;
se lous supas, amagas-vous (Favre), si vous les rencontrez, cachez-vous. (chap. si te enchampo, verbo enchampá; enchampo, enchampes, enchampe, enchampem o enchampam, enchampéu o enchampáu, enchampen; amagas-vous : amagueutos.)
S' acipa, v. r. Se heurter, se donner un coup en marchant; se rencontrer; cosser, en parlant des béliers; s' abattre, en parlant d' un cheval; se scandaliser; v. arteia. 
En que t' acipes? de quoi te formalises-tu? nous aciperian, nous acipèn (l.), nous nous heurtâmes nez à nez. 
Trop souvènt peréu s' acipant. 
A. Crousillat. 
PROV. Qu cour en camin peiregous, es un asard se noun s' acipo.
- Qu s' acipo e noun cais, avanço camin. (chap. lo que entropesse y no cau, adelante, abanse camí; cas. el que tropieza y no se cae, avanza camino.)
Acipa, acipat (l.), acipado, part. et adj. Choppé, heurté, attrapé, attrapée. 
R. à, cep?

Acipado, Cipado, Acipa (a.), Supado (lim.), Acipo (Var),
(rom. sypada), s. f. Coup que l' on se donne en heurtant, choc, bronchade. v. arteiado, supelado, turtado; blessure, maladie, v. mau. 
Cadun fai d' acipado, chacun est sujet à broncher; douna 'no acipado, donner un coup.
As pas pòu, emé tei cambado, 
De douna quauqueis acipado? 
T. Gros.
S' èron sauva, franc de touto acipado. 
J.-F. Roux.
R. acipa.

Acipadou, Acipadouiro, adj. Sujet à chopper, à broncher. 
Li vièi soun acipadou, les vieillards sont sujets à faire des chutes.
R. acipa.

Acipadou, Acipadouiro, s. Pierre d' achoppement, chose où l' on se heurte, v. entravadis, nouiso. R. acipa.
Aciprès, v. ciprès; acira, v. aceira. 

Acisela, v. a. Terminer en ciseau, v. agusa.
Aciselle, aciselles, acisello, aciselan, aciselas, acisellon. 
S' acisela, v. r. Prendre la forme d' un ciseau; s' effiler, en parlant d' un instrument d' agriculture. (chap. pendre forma de estisora, afilá, afilás)
Acisela, aciselat (l.), aciselado, part. et adj. Terminé, en ciseau. R. à, cisèu. (ing. Scissors; cas. Tijera, tijeras)

Acissa (esp. azuzar, lat. acitare), (cas. azuzar) v. a. Haler un chien, 
v. acinsa, ahissa, cussa. 
Acitau, v. eicito; acitouro, v. acetouso; aciu, v. eici. 

Aciva (it. cibare, lat. incibare), v. a. Abecquer, appâter, en Dauphiné et Forez, v. abeca, arriba; donner à manger avec la main. R. acive. (cas. cebar : dar de comer - en abundancia; “dar de comer con la mano”)
(chap. sebá; doná de minjá en la ma, per ejemple, sibada a una ovella, com aquí baix, assibadá o assivadá, sivada o sibada)

Acivada, Acibada (l. G.), Encivada (rom. acivadar, cat. acibadar), 
v. a. Donner de l' avoine (chap. avena; no es igual que la sibada); enjôler quelqu'un, v. alisca; battre, rosser, v. ablada.
Mai nous reveiren mai,
E t' acivadarai.
L. Roumieux.
Acivada, Acibadat (l.), Acibadado, part. Pourvu d' avoine; rossé, rossée. 
Un chivau acivada de luen a d' alen, un cheval nourri à l' avoine depuis longtemps a du souffle. R. à, civado. (chap. un caball alimentat o nutrit en avena después de llarc tems, alene, bufe) 

Acivaire, Acivairis, s. Celui, celle qui donne à manger, v. arribaire. 
R. aciva. (cas. cebador, aquel o aquella que da de comer, ceba; en electricidad es una pieza de los tubos fluorescentes; chap. sebadó, sebadora, aquell o aquella que done de minjá, sebe; als tubos fluoresséns, una pessa.)

Acivamen, s. m. Action de donner à manger, v. arribage. R. aciva.
 
Acive (niç. et it. cibo, lat. cibus), s. m. Becquée, en Dauphiné, v. becado. Aclacha, v. aglaja. 

Aclafa (S'), (cat. aclofarse), v. r. Se courber, se blottir pour éviter un coup ou se cacher, dans l' Aude, v. aclata.
Aclafat coumo uno lèbre al jas, coumo uno clouco, tapi comme un lièvre au gite, comme une poule sur ses oeufs. R. aclapa. 
(chap. aclofá, aclofás, com una llebre al cau, com una lloca o cloca damún dels ous; yo me aclofo, aclofes, aclofe, aclofem o aclofam, acloféu o aclofáu, aclofen.)


Aclama (cat. esp. aclamar, it. lat. acclamare), (chap. aclamá) v. a. Acclamer, v. prouclama. (cas. proclamar; chap. proclamá.)
A-de-rèng aclamant e bramant quau lou meno.
A. Tavan.
Aclama, aclamat (l.), aclamado, part. et adj. Acclamé, acclamée. R. à, clama.

Aclamacioun, Aclamacien (m.), Aclamaciéu (l.), (cat. aclamació, esp. aclamación, it. acclamazione, lat. acclamatio, acclamationis), s. f. Acclamation, v. cridadèsto. 
Se te falié counta ço que la poupulasso 
Nous fai d' aclamacioun, n' auriéu jusqu' à deman. 
L. Roumieux. 

Aclamaire, Aclamarello, Aclamairo (cat. esp. aclamador), s. Celui, celle qui acclame, v. bramaire. (chap. bramadó, bramá) R. aclama.

Aclap (rom. aclap), s. m. Tas de pierres, entassement, v. clapas. R. aclapa. (chap. clapé de pedres.)

Aclapa, Acliapa (auv. d.), (rom. aclapar, b. lat. acclapare), v. a. Couvrir de pierres, enterrer, enfouir; recouvrir les sillons d' une terre emblavée et en briser les mottes, butter, v. enterra, caussa; accabler, v. ablasiga.
Aclapa 'n pous, combler un puits; aclapa de pesoto, enfouir des vesces en vert; aclapa lou fens, enfouir le fumier; aclapa de soutiso, accabler d' injures; aclapa lou fiò, couvrir le feu; aclapas-m'acò, ne parlons plus 
de cela.
Despièi que lou malur un jour nous aclapè. 
AD. Dumas.
PROV. Se lou cèu toumbo, nous aclapo tóuti.
S' aclapa, v. r. Se clapir, s' accroupir, se cacher, v. aclafa; tomber sur ses genoux, v. ageinouia (chap. aginollá, agenollá); s' affaisser, v. escagassa. 
Digo-me, bouié brave ome, 
Tu que semenes toun blad: (chap. tú que sembres ton, lo teu, blat) 
Fai la rego un pau plus grando
Pèr pousqué me i' aclapa. (chap. pousqué : pugué : poder)
CH. POP. 
Aclapa, aclapat (l.), aclapado, part. et adj. Enterré; enterrée, accablé, accablée, à bout de forces.
D' aclapa, étant blotti, tapi. R. à, clapo.
 
Aclapadis, s. m. Amas de ruines, murs écroulés, v. escoumbre (cas. escombro; chap. enruna), madran. 
As vièls aclapadis d' abadiès, de capellos. (chap. A les velles abadíes, capelles enrunades)
P. Félix. 
R. aclapa.

Aclapaduro, Acapladuro, s. f. Chose enterrée, enfouie. 
Dins la terro uno aclapaduro? 
La terro aquito èro trop duro.
Lou Tron de l' Èr.
R. aclapa.

Aclapage, Aclapàgi (m.), s. m. Action de couvrir, d' enterrer; plantes que l' on enfouit en vert comme engrais. R. aclapa.

Aclapaire, Aclaparello, Aclapairo, s. Celui, celle qui couvre, enterre, accable, fossoyeur, v. enterraire. (cas. enterrador; chap. enterradó)
L' aclapaire de Seloun. 
A. Crousillat. 
La man dis aclapaire, 
La man saunouso dóu plus fort.
G. B.-Wyse. 
R. aclapa.

Aclapant, Aclapanto, adj. Accablant, accablante, v. aclinant. 
Lou vieiounge aclapant. 
A. Crousillat. 
R. aclapa.

Aclapassa, v. a. Combler de pierres; entasser des pierres, amonceler, v. peirega (chap. pedregá, cas. granizar). 
Aclapasso en tavèls sa terraio groussièiro.
Lafare-Alais. 
Quand aclapasso e qu' entavello 
Pèr basti la Babèl nouvello. 
ID. 
R. à, clapas.

Aclapeira, v. a. Mettre des pierres en tas, entasser, v. amoulouna.
Aclapèire, aclapèires, aclapèiro, aclapeiran, aclapeiras, aclapèiron. 
(chap. aclaperá pedres; aclapero, aclaperes, aclapere, aclaperam o aclaperem, aclaperéu o aclaperáu, aclaperen; aclaperaría pedres hasta lo sel per a fé una nova Babel.)
Aclapeira, aclapeirado, (chap. aclaperat, aclaperada) part. Entassé, entassée, amoncelé, amoncelée. 
R. à, clapié. (chap. clapé, mun)

Aclapi, v. a. Battre un terrain, le piétiner, v. abardassi; couvrir, enterrer, entasser (lat. clepere), v. aclapa.
Aclapi, aclapido, part. Piétiné, piétinée, tassé, tassée, accroupi, accroupie. R. à, clap.

Aclapo-Mort, Aclapo-Mouert (m.), s. m. Fossoyeur, v. enterro-mort, toumbassiè. R. aclapa mort. (chap. aclaperamorts, enterradó, fossadó) 

Aclapouira, v. a. Couvrir d' un tas de pierres, lapider, v. aqueira.
Car pèr t' aclapouira 'mé ti quinge estafié 
A pèr ajudo enca cènt de si carbounié. 
F. Gras.
R. à, clapouiro.

Aclara (rom. aclariar, cat. esp. aclarar, port. acclarar, lat. acclarare), 
v. a. Eclairer, v. escleira, faire lume. (cas. hacer más claro, iluminar, esclarecer) (chap. aclarí : fé mes cla)
Que l' astre qu' es amount empéutat à la capo
Aclare aquel cami de ta nouvello estapo. 
J. Sans. 
R. à, clar.

Aclata, Clata (l.), Aglata, Acrata (a.), (rom. occultar, cat. esp. ocultar, lat. occultare), v. a. Baisser, courber, incliner, v. aclina; accabler, lapider, recouvrir, v. aclapa.
Aclata lou cap, baisser la tête; aclata si poulet, couvrir les poussins de ses ailes.
S' aclata, v. r. Se baisser pour passer quelque part, se courber, se blottir, se tapir, se cacher.
De l' ausi renega s' aclatè touto, en l' entendant jurer, elle se blottit; aclato, aclato, se dit à une poule pour l' inviter à se laisser prendre.
Timido flou que sèmbles t' aclata. 
H. Roch.
Móunti dins un crambot vesi dal galata
Ount caliò, tout cap-nud, de miech-pan s' aclata. 
L. Vestrepain.
Part vers la chato 
Que dins lou mas vesin s' aglato. 
F. Gras.
Aclata, aclatat (l.), aclatado, part. Blotti, blottie. Courbé, courbée.
L' un sus l' autre aclata, souscavon sèns res dire.
A. Arnavielle. 

Aclenca, Clunca (g.), Acliucha (Velay), Clenta (l.), Clincha (m.), v. a. et n. Incliner, pencher, en Languedoc, v. aclina, cranca.
Aclenque, aclenques, aclenco, aclencan, aclencas, aclencon. 
S' aclenca, v. r. S' incliner, se pencher. 
Davans sa majestat s' aclenco. (cas. delante de su majestad se inclina; chap. Debán de sa majestat se incline, se belque)
A. Villié.
Aclenca, aclencat (l.), aclencado, part. et adj. Incliné, inclinée, penché, penchée; dépéri, dépérie, vieilli, vieillie, usé, usée. (cas. inclinado, inclinada; chap. inclinat, inclinada, agüelit, agüelida &c.)
Aclenca sus lou couide, accoudé. R. à, clenc.

Aclimata (cat. esp. aclimatar), v. a. Acclimater. 
S' aclimata, v. r. S' acclimater. (chap. aclimatá, aclimatás)
Trovo lou soulèu bon, s' aclimato e se plais. 
A. Tavan.
Aclimata, aclimatat (l.), aclimatado, part. et adj. Acclimaté, acclimatée. 
Lou tèms es aclimata à la plueio, la température est à la pluie.
Atal aclimatat, nostre rafe es d' un biais 
Que douze dins un sac cargon un porto-fais.
Debar. 
R. à, climat.

Aclimatacioun, Aclimatacien (m.), Aclimataciéu (l. g.), (esp. aclimatación), s. f. Acclimatation. (chap. aclimatassió)
La Soucieta d' Aclimatacioun. 
ARM. PROUV. 
R. aclimata.

Aclin, Acli (l.), Aclino (rom. acli, aclé, it. acclino, lat. acclinis), adj. Enclin, v. sujèt; soumis, soumise, (cas. sumiso, sumisa, sometido, sometida; chap. sumís, sumisa, sometut, sometuda) dévoué, dévouée, 
v. soumès. (sotsmés : sou : sous : sots : sota + mes : mettre : meter)
A canta sèmpre aclin.
R. Marcelin. 
Iéu vese l' enfantueio rèn qu' à mau faire aclino.
A. Crousillat.

Aclina, Aclena (l.), (rom. aclinar, it. lat. acclinare), v. a. Incliner; courber, pencher, v. clina; accabler, harasser, v. arrena. 
L' adrech vers la calanco aclino douçamen de bouscasses ramats.
X. de Ricard.
S' aclina, v. r. S' incliner, se pencher.
Nòstis espalo ensèn s' aclinon. 
Calendau. 
Aclina, aclinat (l.), aclinado, part. et adj. Incliné, inclinée, penché, penchée; courbatu, courbatue, brisé, brisée de fatigue. 
Siéu aclina, je suis éreinté.
De vielhesso aclinat.
J. de Valès. 
Regardas-la, fai gau, la chatouno aclinado. 
J. Roumanille. 
R. à, clin.

Aclinamen (rom. aclinamen), s. m. Inclination, penchant, v. empencho; soumission, v. soumessioun. (cas. inclinación, sumisión; chap. inclinassió, sumissió)
Un quicoumet d' aclinamen. 
X. de Ricard.
R. aclina.

Aclinant, Aclenant (l.), Aglenant (g.), anto, adj. Accablant, accablante, v. abimant. R. aclina.
Aclo, v. aiglo; aclo, v. asclo; acloumpi, v. acoumpli. 

Aclouti, v. a. Rendre uni, égaliser, aplanir, v. replana (chap. replaná, aplaná, igualá); caler, raffermir un meuble qui chancelle, v. clouta, enclouta. 
Acloutisse, acloutisses, acloutis, acloutissèn, acloutissès, acloutisson. 
Soustiho pèr aclouti, cale.
Aclouti, Acloutido, part. et adj. Uni, unie, aplani, aplanie. (chap. unit, unida, aplanat, aplanada)
Un releisset dóu ro mau aclouti èro soun lié.
Abbé Bresson. 
R. à, clot.

Acluca (rom. cat. aclucar), v. a. Fermer les yeux, bander les yeux, 
v. cluca. (chap. clucá los ulls; cluco, cluques, cluque, cluquem o clucam, cluquéu o clucáu, cluquen)
Aclucat (l.), aclucado, part. Qui a les yeux fermés. R. à, cluco.
Acluca, aclucha, v. acucha.

Aclussi (S'), v. r. Manifester le besoin de couver, v. acouvassi. 
Galino aclussido, poule qui veut couver ou qui couve. R. à, clusso. 
(chap. gallina aclocada, allocada, polla que vol cová o que cove - los ous)

Acò, Acòs (g.), Acoto (m.), Cò (d.), Ca (lim.), (rom. aco, aquo, acquo, lat. quod), pron. dém. Cela, ça, v. eiçó. (aço, açò, açó, això, aixó, axò, axò, assò, assó; ixo) 
Acò vai aqui, c' est la conséquence; acò se saup (chap. assó se sap), on le sait; acò m' agrado, cela me plaît; vos acò? veux-tu cela? 
porge-m'acò, donne-moi ça; veirés acò, vous verrez; acò, o, pour cela, oui; acò, si, vraiment oui, oui-da; acò rai, (ixo rai) à cela ne tienne, d' accord! qu' es acò? qu' est-ce, qu' est-ce que c' est? locution qu' on emploie en proposant une énigme; qu' es acò, nom d' un genre de coiffure qui fut à la mode sous Louis XVI. C' était un panache de trois plumes, que les élégantes portaient derrière la tête, et c' est Marie-Antoinette qui l' appela ainsi, après qu' on lui eut expliqué la devise d' un gazettier nommé Marin, originaire de la Ciotat, qui était: Qu' es acò, Marin?
Te sies leissa faire acò, acò t' as daissat faire (l.)? tu t' es laissé faire cela? o b' acò (l.), oui certainement; acò 's acò, acò ei acò (lim.), c' est cela, très bien; es pas acò, acò 's pa' cò, ce n' est pas ça; acò se venié pas! s' il n' allait pas venir! acò 'cò (l.), ah! peste, ce n' es pas peu de chose.
Fau d' acò, il faut du quibus; avé d' acò, avoir de l' argent, des moyens; 
a forço d' acò, il a beaucoup d' adresse, d' esprit; es d' acò bèu, c' est du beau; d' acò fin, du distingué, du recherché; d' acò bon, du bonbon; d' acò dous, de la liqueur; es d' acò 'mè d' acò, c' est tout ce qu' on peut imaginer de meilleur; es pas d' acò bóusaru, mai a 'no bravo courpouro, il n' est pas ventru, mais il a une belle corpulence; èro pas d' acò tant vièi que l' autre, il n' était pas tout à fait si vieux que l' autre; countènt d' acò mièu, content de ce qui m' appartient; acò dis autre, le bien d' autrui; acò dóu vesin, la propriété du voisin; un d' acò, une chose dont on ne se rappelle pas le nom; prestas-me voste d' acò, prètez-moi votre chose; de que sèr aquèu d' acò? à quoi sert cet engin? acò de mai, acò mai, cela de plus, cela en plus.
Avè d' acò de, ressembler à; as d' acò de l' autre, tu es comme l' autre; a d' acò di fournigo, il fait comme les fourmis; faire acò de, faire comme, agir comme.
Coume acò, comme cela, couci-couci, à peu près, de cette façon; dins acò, dins tout acò, cependant, néanmoins; em' acò, emb' acò, end' acò, en sorte, puis, après, pourtant; em' acò adièu, et ce fut fini; et que ce 
soit fini; em' acò pas mai, et voilà tout.
Pèr acò, pracò (l. g.), pour cela, pourtant; rèn que pèr acò, pour cela seulement, pour ce motif exprès; es pèr acò que, c' est pourquoi; es poulido: pèr acò, se marido pas lèu, bien que jolie, elle ne se marie pas vite; pèr acò pamens, quoi qu' il en soit; per acò mens, si ce n' eût été cela. 
Es acò que disièu, c' est ce que je disais; es d' acò que plouravo, c' est pour cela qu' elle pleurait; es d' acò que sièu vengu, c' est pourquoi je suis venu; es d' acò que m' a rèn di, c' est à cause de cela qu' il ne m' a rien dit. (chap. es per naixó que no me ha dit res)
Acò 's pour acò es, c' est: acò 's à dire, acò qu' es (b.), c'est-à-dire; acò 
'ro pour acò èro, c' était; acò de pour à caso de, chez, v. encò.
PROV. Qu a acò, qu a aqui, 
chacun sent où le bât le blesse. 
Qu' es acò?
- Un ase sènso co, (chap. Qué es açó? - Un ase sense coa.)
réponse que l' on fait à un questionneur indiscret. (Com Ignacio Sorolla Vidal y Javier Giralt Latorre fén encuestes sobre lo dialecte catalá)
Cò plòu, ca plou, il pleut, en Périgord; que fau-cò fa, que faut-il faire? id.; ca fai fre, il fait froid, id.

Acò-d'aqui, Cò-d'aqui (d.), Acò-qui (bord.), Acò-d'aquiéu, Aquerò (g.), Cò-d'ati (auv.), Co-qui (lim.), Caqui (périg.), pron. dém. qui précise mieux que le précédent la proximité d' une chose, ceci, v. eiçò.
Es acò-d'aqui, c' est cela même; coume acò-d'aqui, de cette façon-là; 
pèr acò-d'aqui, à cause de cela.
Iéu siéu pas tant badau pèr crèire acò-d'aqui. (català babau: Jo no soc pas tant babau per creura – creure – això d' aquí.)
A. Peyrol. 
D' acò-d'aqui, mounsegnour, iéu me dòli. 
A. Gaillard.
R. acò, de, aqui.


Acò-d'eila, Acò-d'Aia (Niç.), Cò-D'eilèi, Celèi (d.), Cò-d'alèi (auv.) Acerò (g.), pron. dém. qui indique l' éloignement, cela, v. acò.
Pren acò-d'eila, prends ce qui est là-bas. (chap. Pren alló de allá.) 
R. acò, de, cila. 
Aço, v. ah! ço; acò, v. eiçò; acoire, v. bouta-couire; acol, v. acòu.

Acomte, Acòmti (d.), Acoumte (l. g.), (rom. aconte), s. m. Acompte, v. pago.
Baia 'n acomte, donner un acompte. 
Mai pèr èstre segu demandavon d' acomte. 
L. Pélabon.
Aquéu lóugier acomte es pres que pèr la formo. 
J. Désanat.
R. à, comte.

Acord, Acòrdi (l.), Acouerd, Acouérdi (m.), Acouòrdi (a.), 
Arcord (b.), (rom. acort, accort, arcord, acordi, acordy, cat. acord, acordi, port. acordo, esp. acuerdo, it. accordo, b. lat. accordum, accordium), s. m. et f. Accord, harmonie; genre de poésie usité chez les Troubadours.
Acord! commandement à l' équipage pour voguer avec ensemble, v. seme; èstre d' acord ou d' acòrdi, être d' accord; soun pas d' acord, ils sont brouillés; siéu d' acord emé vous que, je conviens avec vous que; faire l' acord, se réconcilier; l' acord es fa ou es facho, l' accord est fait, la paix est faite; metès-vous d' acord, entendez-vous (chap. ficautos o fiqueutos de acord, enteneutos); d' un coumun acord, de commun accord; de bon acord, d' un consentement mutuel; acò 's pas nòstis acord, telles ne sont pas nos conventions; vièure d' acord coume lis abiho, (chap. viure de acord com les abelles) vivre en bonne intelligence; d' acord coume chin e cat, coume dos nose dins un sa (chap. Com lo gos y lo gat, com dos anous a dins de un sac), vivre comme chien et chat, en bisbille. 
Nautre avèn l' esperit proun fin 
(chap. natres o natros tenim lo esperit prou fi)
Pèr vous remetre lèu d' acòrdi.
C. Brueys.
PROV. Lis acord fan tout. 
- Canaio es lèu d' acord. 
- Quand li partido soun d' acòrdi, lis avoucat soun d' ase.
- Sigués d' acord, e Diéu fara plòure.
R. acourda.

Açoro (esp. Azores, it. Azzore), s. f. pl. Les Açores, îles de l' Océan. 
Acorse, acorses, acorso, indic. près. lim. du v. acoursa, acourcha.
(chap. acursá; acurso, acurses, acurse, acusem o acursam, acurséu o acursáu, acursen.)

Acort, Acorto (it. accorto, avisé), adj. Accort; accorte, v. engaubia.
Enfin prudènt e bèn acort, 
Lous embrassas sènso finesso. 
C. Brueys.
Pèr fauto d' èstre bèn acort, 
N' i' a proun que perdon sa fourtuno. 
ID. 
Car avès uno fremo acorto
Qu' es bello coumo lou soulèu.
ID. 
Emai avès la man acorto, 
La passas d' amount e d' avau.
ID. 
Açòs-en-la (d'), v. dès-en-lai. 

Acost, Acouest (m.), s. m. Action d' accoster, approche, accointance, v. abord. R. acousta. 
Acota, v. acouta. 

Acoto, Acotos, pron. dém. Cela; se dit emphatiquement pour acò, à Aix et Marseille; pour cale, étai, v. coto.
Acoto es uno bagatello. 
G. Zerbin. 
R. acò.

Acòu, Acol (l.), Acouel (m.), (b. lat. acoys, acoha), s. m. Mur de terrasse, gradin qui soutient un terrain en pente, v. bancau (chap. bancal), casèr, estanco. R. à, colo. 
Acou, v. acout; acouassa, acouata, v. acouvassa; acouassi, v. acouvassi; acoubida, v. counvida; acoubit, counvit. 

Acoubita, v. a. Achever un ouvrage, une entreprise, dans les Alpes, 
v. acaba, assouida.
R. acoubit, counvit. 

Acoubla, Acoupla (l. g.), (it. accoppiare), v. a. Accoupler, apparier, 
v. abina, aparia; coupler, v. encoubla. (cas. acoplar, aparejar; chap. acoplá, aparellá.)
Aquèu miòu acoublariè bèn lou mièu, ce mulet s' appareillerait bien avec le mien. 
S' acoubla, v. r. S' accoupler, s' apparier.
M' ensouvèn plus coume parlèron. 
Mai lou tout es que s' acoublèron. 
A. Autheman. 
Acoubla, acoublat (l.), acoublado, (chap. acoplada, aparellada) part. et adj. Accouplé, accouplée. 
Vous sias autant bèn acoublat.
C. Brueys.
R. à, couble. 

Acoublaire, Acouplaire (l.), arello, airo (it. accoppiatore), 
s. Celui, celle qui accouple, accoupleur; proxénète, v. poutingoun, trataire. R. acoubla. (cas. acoplador, proxeneta, tratante; chap. acopladó, acopladora; tratán de blanques.)

Acoublamen, Acouplomen (l. g.), (it. accopiamento), s. m. Accouplement, v. apariage. (cas. cópula, acoplamiento)
Acoublamen divin. (chap. acoplamén, aparellamén, cojunta)
J.-J. Bonnet.
R. acoubla.

Acoucara, Acoucari, Acoucardi, v. a. Acoquiner, v. abóumiani, agusi. 
S' acoucara, s' acoucari, v. r. S' acoquiner; s' encanailler, prendre les habitudes des gueux, des truands. 
PROV. S' acoucari coume un caraco. 
Acoucari, acoucarit (l.), acoucarido, part. et adj. Acoquiné, acoquinée, affolé, affolée. 
Se n' èron tant acoucarits 
Coustantin, Teoudòsi. (Constantino, Constantín, Teodosio)
O. Bringuier. 
R. à, coucaro. 

Acoucha, Acouja (d.), Acouija (lim.), Acouenja (Velay), v. a. et n. Accoucher, v. leva.
Elo acouchè d' un fort poulit enfant. (chap. Ella va parí un chiquet ben majo.)
N. Saboly.
S' acoucha, v. r. Accoucher, v. ajaire, creatura, enfanta, pari, partouri, meinada. (chap. tindre una criatura, parí)
Sa femo èro subre acoucha, èro au plen jour de s' acoucha, sa femme était au terme; s' acouchè d' un drole, elle accoucha d' un garçon.
Que s' acouchè lèu d' un tresor. 
Que remounte touto la Franço. 
17e siècle. 
Acouchado, part. adj. et s. f. Accouchée, v. jacènt, penairis. 
Messo d' acouchado, messe de relevailles. 
Ai parla d' uno acouchado,
Mai n' ai res pouscu touca. 
S. Lambert.
Es bello coume uno acouchado, elle est parée comme une accouchée; faire l' acouchado, garder le lit par sensualité. R. à, coucho 1.

Acoucha, Acouita (l. g.), (rom. acoitar), v. a. Presser, pourchasser, 
v. coucha, coussaia. 
S' acoucha, v. r. Se hâter, v. despacha. 
T' acouites d' èstre en libertat. 
A. Mir.
Acouitas-vous, las poulos.
A. Giron.
Acoucha, acouitat (l.), ado, part. et adj. Empressé, empressée, se hâtant. 
I courrèire acoucha 
Uni braieto cremesino. 
Calendau. 
R. à, coucho 2. 

Acouchaio, Acouchalhos (l.), s. f. pl. Couches d' une femme, 
v. jassiho. 
Dempèi sas acouchalhos (Peyrot), depuis ses couches. R. acoucha.

Acouchaire, Acoucharello, Acouchairo, S. Accoucheur, accoucheuse, 
v. levadou, levandiero, bailo. Le premier exemple connu de l' emploi d' un accoucheur eut lieu en 1663 aux premières couches de Madame de La Vallière, qui fut délivrée par Julien Clément, chirurgien célèbre né à Arles. R. acoucha.

Acouchamen, Acouchomen (l.), Acoujament (d.), s. m. Accouchement. 
Marrit acouchamen, accouchement difficile. 
Jusqu' à l' acouchamen repeto soun cantico. 
J. Azaïs. 
Beni siegue lou moumen 
Que la Vierge benurado 
A fa soun acouchamen.
N. Saboly
R. acoucha. 
Acouchara, acouchaira, acoucheira, v. coucheira; acouchegui, v. acoussegui. 
Acoucheta, v. n. Mettre bas, en parlant d' une truie, en Velay, v. poucela. R. coucheto. 
Acouchi, v. acouti; acoucho, v. coucho 1. 

Acoucouna, Coucouna (lim.), Acoucoula, Acoutoula (l.), (it. accocolare), v. a. Emmitoufler; choyer, dorloter, couver des yeux, v. coucouna, couva, vesiada, apoupouni. (chap. cová los ous, los chiquets diuen cocos; cocon mes amún es lo capullo de seda)
L' amour boime l' acoucoulabo. 
J. Jasmin. 
S' Acoucouna, S' Acoucoula (d.), S' Escoucougna, S' Acoucoumi (esp. acucurrarse, port. acocorarse), v. r. S' accroupir comme une poule qui fait l' oeuf, se blottir, v. encoucouna. (chap. aclocás com una lloca, gallina cloca, que pon un ou o que los cove.)
En arribant si desboutouno 
E dins l' estable s' acoucouno. (chap. en arribán se va desbotoná y a dins del estable se va aclocá : ajupí pera cagá)
Granon. 
PROV. Chripichichiéu! qu noun pòu courre s' acoucouno. (qu : qui)
Acoucouna, acoucounat (niç.), acoucounado, part. et adj. Emmitouflé, choyé, couvé, emmitouflée, choyée, couvée; accroupi, accroupie. 
D' acoucouna, étant accroupi.
D' ùni lachon de drech, d' àutri d' acoucounat.
J. Rancher.
Elo móuse, acoucounado, la vaco.
C. Sarato. 
R. à, coucoun. 

Acoucourouca, v. n. Appeler les poussins, en Gascogne, v. acourouca. R. à, coucouroucou.
Acouda, v. acouida; acouda, v. acouta; acouda, v. acoudi.

Acoudi, Acouti, Escoudi (g.), (cat. acudir, lat. accudere, joindre en forgeant), v. a. Aplatir, tasser, amortir, v. couti, afegi. (chap. afegí)
Ço qu' acoudis lou fioc, l' impacienço, digo-m'en-diéu l' age. 
B. Floret. 
Acoudi, acoudit (l.), acoudido, part. et adj. Tassé, tassée, compacte; mat, en parlant du pain, v. glet; réuni par mèches, mêlé, gras, en parlant des cheveux, v. acrapa; maladif, en Gascogne, v. malautous. 
Pan acoudi, pain gras-cuit; pèu acoudi, cheveux plats. 

Acoudoula, Acoudoulha (l.), Acoudoura (m.), Acoudilha (b.), Acadeira (a.), v. a. Lapider, poursuivre à coups de cailloux, v. acaiauda, aqueira. (chap. acodolá; acodolo, acodoles, acodole, acodolem o acodolam, acodoléu o acodoláu, acodolen; de códul o códol; eixecacóduls) 
S' acoudoula, v. r. Se battre à coups de pierres. 
(chap. acodolás - joc de sagals a Beseit, per ejemple, a codoleo llimpio) R. à, code.
Acoueita, acoueta, v. acouata, acouvassa; acoueitiéua, v. cultiva; acouelhe, acouelhi, v. aculi; acouerd, acouérdi, v. acord, acòrdi. 

Acoufa (S'), S' Acoufla, v. r. Se coucher dans son nid, s' accroupir sur ses petits, v. acouvassa. (chap. acloflá, acoflás: yo me acoflo, acofles, acofle, - per ejemple la mare perdiu en les perdiganes - acoflem o acoflam, acofléu o acofláu, acoflen)
Acoufa, acoufado, part. et adj. Accroupi, accroupie. R. à, coufo.
Acoufessit. v. acounfessi. 

Acoufina, Acoufigna (g.), v. a. Acculer, entasser sans ordre dans un coin, v. encoufina, escoufigna. 
S' acoufina, v. r. Se blottir dans un coin, v. amata, acantouna (chap. arraconá, arraconás, de racó : arracono, arracones, arracone, arraconem o arraconam, arraconéu o arraconáu, arraconen). 
Contro uno souco s' acoufigno. (chap. contra una soca se arracone)
P. Goudelin.
Acoufina, acoufignat (l. g.), ado, part. et adj. Rencogné, rencognée, blotti, blottie; assis au coin du feu. (chap. assís al raconet del foc)
Al pèd del foc, un sè, sa maire acoufinado. 
J. Castela.
R. à, coufin. 
Acougassa, v. acouvassa.

Acougouncha, Agrouncha (m.), Acrancha (a.), (cat. gronxar), 
v. a. Renverser sur les talons, v. agrouva, agrouvassa. 
Agrouncho-lou au sòu, renverse-le par terre. 
S' acougouncha, s' agrouncha, v. r. S' accroupir comme un magot. 
La mar se founde e s' escaraio, 
S' agrouncho e boundo fin-qu'au niéu. 
M. Bourrelly. 
Agrouncha, acougounchat (l.), ado, part. et adj. Accroupi, accroupie. 
A geinouioun davans elo agrouncha. (chap. a ginollóns, chinollóns)
A. Crousillat.
Acougounchado en escautou. 
Lafare-Alais. 
R. acoucouna.


Acougounchamen, Acranchamen s. m. Action de s' accroupir, état d' une personne accroupie. R. acougouncha. 
Acouï, v. acouvassi.

Acouida, Acouda (g.), Acoupta (bord.), Acoudena (périg.), Acouira (l.), (rom. acoudar, acoldar, acopdar, acodar, esp. acodar), 
v. a. Couder, v. ageinouia. 
(chap. aginollá, achinollá, agenollá, aginollás: yo me aginollo, aginolles, aginolle, aginollem o aginollam, aginolléu o aginolláu, aginollen.) 
S' acouida, v. r. S' accouder. 
E coume passo, li segaire 
S' acouidon inchaiènt. 
F. Gras.
Acouida, acoudat (g.), ado, part. et adj. Accoudé, accoudée. 
Tóuti li nue, nàutri manjan e bevèn tant asseta qu' acouida, aquesto nue tóuti acouida, paroles des Juifs provençaux au repas de la Pâque (Pascua, Pasqua, Pasques); blad acouida, blé versé qui s' est relevé; pan acouida, pain mat, affaissé, v. acouti. R. à, couide.
Acouïda, v. counvida (chap. convidá, aconvidá: convido, convides, convide, convidem o convidam, convidéu o convidáu, conviden).

Acouidadou, Acouiradou (toul.), s. m. Accoudoir, v. bacèu, couidiero, paro-pies, relais. R. acouida.

Acouidamen, s. m. Accoudement. R. acouida. 
Acouija, v. acoucha. 

Acouinda (rom. acoindar, lat. comitare), v. a. Accointer (vieux), 
v. treva.
Acouindado, Acouinda (rom. acoindansa), s. f. Assemblée de famille pour un mariage, accordailles, en Dauphiné, v. acourdaio. R. acouinda. 

Acouiouni (cat. acollonir), v. r. Rendre nigaud, crédule, v. abesti.
S' acouiouni, v. r. Devenir nigaud. 
(chap. acolloní, acollonís, acollonit : tindre temó, paó)
Acouiouni, acouiounido, part. et adj. Adonné à des pratiques ou croyances ridicules. R. à, couioun.
Acouira, v. acouida; acouita, v. acoucha: acouja, v. acoucha. 

Acoula (rom. acolar, it. accollare), v. a. Embrasser, donner l' accolade; saisir au cou, v. encoula; butter une plante, v. ancoula. 
Acole, acoles, acolo, acoulan, acoulas, acolon.
Quand lou sent trop ardit, l' auso pas acoula. 
C. Peyrot. 
S' acoula, v. r. S' embrasser, se prendre au cou. R. à, còu. 

Acoula, v. r. Accoler, réunir; louer des journaliers pour les faire travailler ensemble. Acole, acoles, acolo, acoulan, acoulas, acolon. 
Jamai noun pourra m' acoula
En ço que sa foulié pretènde. 
G. Zerbin. 
S' acoula, v. r. Se réunir par bande, par compagnie, en parlant des travailleurs. (chap. fé una colla de gen, chen)
Acoula, acoulat (l.) acoulado (it. accollato), art. adj. et s. Réuni, réunie, associé à une bande, camarade, compagnon, v. sóci; Accolas, nom de fam. mérid. 
Sis acoula, cridant revenje, 
A la precepitado, an tóuti davala.
Calendau. 
R. à, colo 2. 

Acoulado, Encoulado, Coulado (rom. colada, it. accollata), s. f. Accolade, v. brassado.
Gramaci, fasen l' acoulado. 
S. Lambert.
R. acoula 1. 

Acoulamen, s. m. Accolement, v. reünioun.
R. acoula 2.

Acouleta, Encouleta, v. a. Colleter, v. couleta. 
Acouleta, acouletado, part. et adj. Colleté, colletée. R. à, coulet. 

Acouletri, v. a. Caresser quelqu'un, le suivre partout, lui faire des avances, cajôler, v. caligna. (chap. convoyá)
La grandou, bechigouso damo, 
Jamai l' acouletrira pas. 
B. Floret.
R. acoulite ou coulin-coulet. 

Acoulite (cat. acolit. Esp. acólito, it. acolito, port. acolytho, lat. acolythus), s. m. Acolyte, v. clerc. (chap. Quintaneta y los seus acolits de la Ascuma de Calaseit)
El e sous acoulites devourarien la ramo de cent malhols. 
H. Birat.
Acoulo, v. acouro, ancoulo.

Acouloubri (S'), v. r. Devenir dragon, semblable à un dragon; se dit du germe contenu dans les prétendus oeufs de coq; se tuméfier et se charbonner, en parlant des épis de maïs; s' effaroucher, (chap. farruco, enfarrucá, enfarrucás) grandir en méchanceté.
Li serpatas s' acouloubrisson, le peuple croit que les couleuvres (cas. culebra, culebras; chap. serp, serps, serpota, serpotes) se raccourcissent en vieillissant, prennent des ailes et deviennent dragons. Une légende prétend que Jean Nostradamus, frère du prophète de ce nom, s' était acouloubri après sa mort. La même fable courut au moyen âge sur Charles Martel.
Acouloubri, acouloubrit (l.), acouloubrido, part. et adj. Devenu dragon, devenu méchant comme une couleuvre; irrité, effarouché, irritée, effarouchée; éveillé, éveillée, déluré, délurée. 
Fiho acouloubrido, garçonnière hardie. 
Reguinnavo à soun oumbro e prenié pas la brido
Sens vous planta tres fes sa dènt acouloubrido.
Lafare-Alais. 
R. à, coulobre. 

Acouloubrimen, s. m. Métamorphose en dragon. R. acouloubri.
Acouloumera, v. agloumera.

Acoulouri, Encoulouri, Coulouri (d.), (rom. cat. esp. port. colorir, it. colorire), v. a. Colorier, colorer, v. couloura. (cas. colorear)
Lou sang acoulouris la fàçi. (chap. la sang acolorix la cara : faz)
J.-B. Gaut. 
S' acoulouri, v. r. Se colorer. 
E se toucavon 
Quasimen, quasimen, en se coulourissènt.
A. Crousillat. 
Acoulouri, acoulourit (l.), acoulourido, part. et adj. Colorié, coloré, coloriée, colorée; haut en couleur, v. coulourènt.
Li veiriau acoulouri di dos gràndi fenèstro. 
B. Laurens. 
Subre si gauto encoulourido. 
J. Aubert.
Lindo, sereno, acoulourido 
Pèr lou tremount. 
Mirèio. 
R. à, coulour.
 
Acoulourimen, s. m. Action de colorier ou de colorer; coloris, v. ten. 
R. acoulouri. (chap. tintá les olives; roijejá o rochechá les sireres)
Acoumanda, v. recoumanda.

Acoumbli (rom. complir, lat. complere), v. a. Combler, v. coumbla, atura, acoumouli. (chap. omplí o plená hasta lo cormull)
Acoumença, v. coumença; acoumençaire, v. coumençaire; acoumençanço, v. coumençanço.

Acoumouda, Acoumada (l.), (cat. esp. acomodar, port. accomodar, it. accomodare, lat. accommodare), v. a. et n. Accommoder, raccommoder, arranger, apprêter, assaisonner, concilier, transiger, v. adouba, arrenja. 
Acoumode, acoumodes, acoumodo, acoumoudan, acoumoudas, acoumodon. 
Acoumouda de debas, ravauder des bas; voulès m' acoumouda? voulez-vous me céder cet objet à un prix raisonnable? acoumoudas-nous, traitez-nous comme il faut; fau acoumouda, il faut transiger; acoumouderian que, nous accordâmes que.
S' acoumouda, v. r. S' accommoder, se raccommoder; se contenter (chap. contentá, contentás, acontentá, acontentás, conformá, conformás, aconformá, aconformás; yo me acontento, acontentes, acontente, acontentem o acontentam, acontentéu o acontentáu, acontenten; yo m' aconformo, aconformes, aconforme, aconformem o aconformam, aconforméu o aconformáu, aconformen.)
Que s' acoumode, qu' il s' arrange, que cela s' arrange, tant pis. 
PROV. Es prudènt 
Quau s' acoumodo au tèms. 
On dit de la jeune fille: 
A quinge an, ris; (chap. als quinse añs, riu)
A vint, chausis; (chap. als vin, tríe)
A vint-e-cinq, s' acoumodo; (chap. als vintissing, se aconforme)
A trento, pren ço que trobo. (chap. als trenta, pren lo que trobe)
Acoumouda, acoumoudat (l.), acoumoudado, part. et adj. Accommodé, accommodée. R. à, coumode.

Acoumoudable, Acoumoudablo (cat. esp. acomodable, it. accomodabile), adj. Accommodable.
Aquéu vièsti n' es plus acoumoudable, cet habit ne peut plus se réparer. R. acoumouda.

Acoumoudacioun, Acoumoudacien (m.), Acoumoudaciéu (l. g.), (cat. acomodació, esp. acomodación, lat. accommodatio), s. f. Action d' accommoder, accommodation; accord à l' amiable, transaction. 
Mai traducioun es pas lou mot, es acoumoudacioun que faudrié dire. 
ARM. PROUV. 
R. acoumouda. (chap. acomodassió)
Acoumoudage, Acoumoudàgi (m.), s. m. Accommodage, apprêt d' une viande; arrangement, v. adoubage. R. acoumouda. (chap. adobo, adobá, prepará un minjá, sobre tot se diu del minjá en espessies pera que duro.)

Acoumoudaire, Acoumoudarello, Acoumoudairo (cat. esp. acomodador), s. Celui, celle qui accommode, qui arrange, v. adoubaire. 
Vaqui un bèl acoumoudaire, voilà un habile homme pour tout arranger. R. acoumouda. 

Acoumoudamen, Acoumoudomen (g.), Acoumadamen (l.), (cat. acomodament, esp. acomodamiento, it. accomodamento), s. m. 
Accommodement, raccommodement, réconciliation, v. arrenjamen. 
PROV. Acoumoudamen vau mai que proucès, 
ou
Vau mai un marrit acoumoudamen qu' un bon proucès. 
(chap. val mes un mal acomodamén, pacte, que un bon prossés)
R. acoumouda. 

Acoumoudant, Acoumoudanto, adj. Accommodant, accommodante. 
Es pas forço acoumoudant, il n' est guère complaisant.
R. acoumouda. 

Acoumoula, Acumula, Acoumouli (l.), (rom. acomolar, cat. esp. acumular, port. accumular, it. lat. accumulare), v. a. Accumuler, v. amoulouna; combler la mesure, v. coumoula. (chap. acumulá: acumulo, acumules, acumule, acumulem o acumulam, acumuléu o acumuláu, acumulen.)
Pèr acoumoula sa peno.
J. Laurès.
Lou proudigue ne vol pèr vite l' escampa,
L' avare pèr l' acumula.
J. Azaïs. 
Lou plus grand noumbre acoumoulisson 
L' or e l' argent de toutos parts.
1789. 
Acoumoula, acumulat (l.), acumulado, part. et adj. Accumulé, comblé, accumulée, comblée. (chap. acumulat, acumulada)
PROV. Acoumoula coume un coup de bren. 
R. à, coumoul. 

Acoumoulacioun, Acoumoulacien (m.), Acumulaciéu (l.), (cat. acumulació, esp. acumulación, it. accumulazione, lat. accumulatio, accumulationis), s. f. Accumulation, v. amoulounamen. R. acoumoula.

Acoumoulaire, Acumulaire (l.), Acumularello, Acumulairo (cat. esp. acumulador, lat. accumulator), s. Accumulateur, accumulatrice, v. amoulounaire. R. acoumoula.

Acoumpagna (rom. acompanhar, cat. acompanyar, esp. acompañar, port. accompanhar, it. accompagnare), (chap. acompañá: acompaño, acompañes, acompañe, acompañem o acompañam, acompañéu o acompañáu, acompañen) 
v. a. Accompagner, reconduire, v. aguia (chap. guiá, reconduí, conduí, l' aigua, per ejemple); assortir, v. segounda.
Tant de carita nous faguè, tant d' ange l' acoumpagnon dins lou cèu, dicton des pauvres gens au convoi d' une personne charitable; Diéu t' acoumpagne, (chap. que Deu te acompaño – te beníxque) Dieu te bénisse, e se plòu, que te bagne, (chap. y si plou, que te baño) souhait ironique qui s' ajoute parfois au premier terme; un pau de ventoulet acoumpagno li blad, un peu de brise mûrit les blés graduellement; acoumpagna lou bon Diéu, escorter le saint sacrement, le saint viatique. (el santo sacramento, el santo viático) 
S' acoumpagna, v. r. S' accompagner, aller de compagnie. 
Nous acoumpagnerian ensèn, nous fîmes route ensemble. (: ensemps)
Acoumpagna, acoumpagnat (l. g.), acoumpagnado, part. et adj. Accompagné, accompagnée. (chap. acompañat, acompañada)
Blad bèn acoumpagna, blé d' une égale venue.
PROV. Vau mai èstre soulet que mau acoumpagna. (chap. val mes está solet que mal acompañat; cas. más vale estar solito que mal acompañado)
R. à, coumpagno.

Acoumpagnado, s. f. Conduite, suite, cortège, v. seguènci. 
Acò disènt, la moulounado 
I nóvi fai l' acoumpagnado.
Calendau. 
R. acoumpagna. 
(cas. cortejo; chap. Los que acompañen y seguixen)

Acoumpagnage, Acoumpagnàgi (m.), s. m. Action d' accompagner. 
Sènso acoumpagnage, ni preguiero ni canta. 
ARM. PROUV.
R. acoumpagna.

Acoumpagnaire, Acoumpagnarello, Acoumpagnairo (cat. acompanyador, esp. acompañador, port. accompanhador, it. accompagnatore), (chap. acompañadó, compañ, seguidó) s. Suivant, suivante, compagnon, guide; accompagnateur, v. seguènt, soulas. 
Malur as vouiatjaires, 
Se rancontron la nuech de tals acoumpagnaires.
C. Peyrot.
R. acoumpagna.

Acoumpagnamen, Acoumpagnomen (l.), (cat. acompanyament, esp. acompañamiento, port. accompanhamento, it. accompagnamento), (chap. acompañamén) s. m. Accompagnement, v. seguimen; convoi funèbre, v. enterramen (chap. enterramén). 
Acoumpagnamen dóu taio-mar, t. de mar. Joues d' un vaisseau. 
Em' acoumpagnamen siblavo uno fanfaro. 
T. Poussel. 
L' auro emé si vióuloun fai l' acoumpagnamen.
F. Gras.
R. acoumpagna.
Acoumpara, v. coumpara. (chap. acompará, compará) 

Acoumpeli, v. a. et n. Saisir, transir de froid (chap. carpís de fret, está carpit), accabler, à Castres, v. transi. R. à, coumpeli.

Acoumpli, Acloumpi (Var), (rom. complir, it. accompire), v. a. Accomplir, réaliser, parfaire, effectuer, v. acaba, adoumpli. (chap. cumplí, acumplí, realisá, acabá, efectuá)
Acoumplisse, acoumplisses, acoumplis, acoumplissèn, acoumplissès, acoumplisson. 
Acoumpli journado, passer toute la journée; acoumpliriè la sausso, ce serait parfait, il ne manquerait plus que ça.
S' acoumpli, v. r. S' accomplir, se réaliser.
PROV. Li mariage escri au cèu s' acoumplisson sus la terro.
Acoumpli, acoumplit (l.), acoumplido, (chap. cumplit, cumplida, acumplit, acumplida) part. et adj. Accompli, accomplie, parfait, parfaite.
La proufecio s' es acoumplido, la prophétie s' est accomplie.
(cas. la profecía se ha cumplido; chap. la professía s' ha cumplit)
R. à, coumpli. 

Acoumplimen, Acoumplissimen (m.), Acoumpllssamen (rh.), 
(rom. complimen), (chap. cumplimén) s. m. Accomplissement, v. coumplimen. 
Se regardè coume l' acoumplimen de la menaço.
ARM. PROUV. 
R. acoumpli.

Acoumplissèire, Acoumplichèire (a.), erello, èiro, s. Celui, celle qui accomplit. R. acoumpli. (chap. cumplidó, cumplidora)
Acoumte, v. acomte; acoun, v. lacoun; acounié, v. lacounié. 

Acounfessi, Acoufessit (l.), Acounfessido, Acoufessido, adj. Qui se confesse souvent (chap. qui se confesse assobín), v. counfessadis. R. à, counfèsso.

Acounit (cat. aconit, esp. acónito, port. it. aconito, lat. aconitum), 
s. m. Aconit. plante, v. estranglo-loup, fueio-de-pesou, toro.

Acounit (cat. aconit, esp. acónito, port. it. aconito, lat. aconitum),  s. m. Aconit. plante, v. estranglo-loup, fueio-de-pesou, toro.



Acounoulha, v. a. Mettre en petits tas, entasser le foin en veillottes, en bas Limousin, v. aburrela, acuchouna. R. à, counoul. 
Acounoumio, v. ecounoumio. (N. E. Leo ecounomìo) 
Acounseia, Acousseia (l.), Acounseja, Acounselha, Acousselha (g.), (rom. aconselhar, acoselhar, cat. aconsellar, esp. aconsejar), v. a. Conseiller (chap. consellé; cat. conseller, consellers, de la casa del General, diputació, Generalitat), v. counseia (cat. consellar). (chap. aconsellá, doná un consell, dos consells: aconsello, aconselles, aconselle, aconsellem o aconsellam, aconselléu o aconselláu, aconsellen.)
Acounseia cadun, acò 's tout moun oufici.
P. Barbe.
Fasen pas uno fes ço qu' acounseian cènt. (Consell de cent)
P. de Gembloux.
S' acounseia, v. r. Prendre conseil. (chap. aconsellás, pendre consell)
PROV. G. Holo e pègo es l' auelho
Qui au loup va e s' acousselho. (chap. tonta, inossenta, boba, bauba es la ovella que al llop va y se aconselle; pech se trobe a Ramon Lull, glosario, Gerónimo Rosselló, obras rimadas: cas. Necia, estúpida, simple, inocente, boba es la oveja que va al lobo y se aconseja. Esto se puede ver muy claro en los fablistas fabulistas, los de la fabla a la que llaman lengua aragonesa, - o los del occitano moderno - la oveja, las ovejas, 
Acounseia, acounselhat (l. g.), acounseiado, acounselhado, part. et adj. Conseillé, conseillée, de bon conseil, prudent, prudente, sensé, sensée. R. à, counsèu.
Acounsenti, v. counsenti; acounsoula, v. counsoula; acounsounmi (N. E. acounsoumi), v. encounsoumi.

Acounta, Acunta, Encunta (rom. acuntar, acomtar, acontar), v. a. Publier, annoncer publiquement, (chap. publicá, anunsiá públicamen, pregoná), publier les bans d' un mariage, v. crida, a ficha. 
(crida típica: ara hojats)
Aconte, acontes, aconto, acountan, acountas, aconton, ou (m.) acuènti, acuentes, acuento, acuntan, acuntas, acuenton.
L' an acunta, on a publié son mariage. R. à, counta.

Acountenta, v. a. Rendre content, contenter, v. countenta. (chap. acontentá, satisfé; cas. contentar, satisfacer)
Pèr leis acountenta pouédi rèn fa de tròu.
R. Serre. 
T' en cal acountenta, coumo fan à la guerro. (chap. aconformá)
L. Vestrepain.
S' acountenta, v. r. Se contenter, se satisfaire. 
En s' acountentant de n' en rire.
M. Bourrelly. 
Acountenta, acountentado, (chap. acontentat, acontentada) part. Contenté, contentée. R. à, countènt.
Acoupla, v. acoubla; acoupta, v. acouida.

Acouquela (S'), S' Acouqueli, S' Encouqueli, v. r. Se grumeler, 
v. agroumela, couqueleja. 
Acouquela, Acouquelit (l.), acouquelado, acouquelido, part. et adj. Grumeleux, grumeleuse; mal arrangé, arrangée, mal habillé, habillée. 
R. à, couquèu. 

Acouquina, Acouquini (cat. acuquinar, - N. E. ya se sabe que en catalán la o se pronuncia u cuando les da la gana - esp. acoquinar), v. a. Acoquiner, v. acoucari, agourrini, atruanda. (chap. acoquiná)
S' acouquina, s' acouquini, v. r. S' acoquiner. 
Oh! pièi, qu' es aquesto vidasso 
Pèr que tant nous li acouquinen?
A. Crousillat. 
Acouquini, acouquinido, (chap. acoquinat, acoquinada) part. et adj. Acoquiné, acoquinée. 
L' errour acouquinido à gaubeja lou mounde.
A. Crousillat. 
R. à, couquin. 

Acour, s. m. Locution dauphinoise: Si l' on n' i mete acour, si l' on n' y met remède.
R. acourchi. (cas. si no se pone remedio; chap. si no si fique o pose remey)

Acoura (rom. cat. esp. acorar, it. accorare), v. a. et n. Faire défaillir, transir, v. transi; défaillir, suffoquer, v. abauti, relenqui, cor-fali; écoeurer, v. descoura; encourager, en Dauphiné, v. acouraja.
Acore, acores, acoro, acouran, acouras, acoron, ou (m.) 
acouèri, acoueres, acouero, acouran, acouras, acoueron. 
(chap. acorá, lo foc: acoro, acores, acore, acorem o acoram, acoréu o acoráu, acoren)
Aquelo paraulo m' acouero.
G. Zerbin. 
Soun indiferènci m' acouero.
J. Sicard. 
Acoura, acourat (l.), acourado, (chap. acorat, acorada) part. et adj. Défaillant, suffoquant, défaillante, suffoquante, transi, transie. 
Lou fre l' a acoura, le froid l' a saisi, lui a serré le coeur; mau acourat (g.), écoeuré, indigné. R. à, cor.

Acoura, Escoura (g.), v. a. t. de mar. Accorer, étayer, v. ancoula, couta; soutenir, protéger, v. apara.
Pèr escoura la crous. 
J. Jasmin. 
Es grando e lou boun Diéu l' escoro de soun bras.
ID.
R. acouro. 

Acourage, Acouràgi (m.), s. m. t. de mar. Accorage, action d' accorer, d' étayer.
R. acoura.

Acouraja, Acouratja (l.) Acouratgi (g.), (rom. acoratjar), v. a. Encourager, v. encoura, encouraja, afeciouna. 
En counsoulant, en acourajant. 
ARM. PROUV. 
S' acouraja, v. r. Prendre du courage.
Acouraja, acouratjat (l.), acouratjado, part. et adj. Encouragé, encouragée. R. à, courage. (cas. coraje; encorajar)
Acourajaire, v. encourajaire; acourajamen, v. encourajamen; acourajant, v. encourajant; acoural, v. courral, courrau; acourba, v. courba. 
Acourbaissa (S'), v. r. Se courber, se baisser, en Querci, v. courba, agrouvassa.
Dins lou tems que m' acourbaissàbi.
J. Castela.
R. acourba, baissa (chap. baixá, baissá a Vallchunquera; cas. bajar) 
ou acouvassa. 

Acóurchi, Encóurchi, Escóurchi (m.), (port. escorço), s. m. Raccourci, accourcissement, chemin de traverse, v. courcho.
Prene l' acóurchi, prendre le chemin le plus court; d'aqui se gagno d' acóurchi, (chap. per aquí se acurse camí) par là le chemin est plus court; lis acóurchi endarrèiron, les chemins de traverse font perdre du temps.
PROV. L' acóurchi dóu fraire Dubois: pèr ana à drecho, passavo à gaucho. (chap. La dressera del frare Dubois: pera aná al dret, passabe a la esquerra.)
Au, pèr d' acóurchi, patuscla.
S. Lambert.
R. acourchi. 

Acourchi, Encourchi, Escourchi (m.), Acrouchi, Acoursi (g.), Acourcha (l.), Escourcha, Escourta, Acoursa (lim.), Escoursa, Escoursi (b. lim.), (rom. acorchar, cat. accursar, esp. acortar, it. accorciare), v. a. Accourcir, raccourcir; peindre en raccourci, v. abraca, abréuja, racourchi; décapiter, v. còu-trenca. 
Acourchisse, acourchisses, acourchis, acourchissèn, acourchissès, acourchisson, ou acourche, acourches, acourcho, acourchan, acourchas, acourchon. 
Acourchi de camin, prendre le chemin le plus court; acourchi la vido, abréger la vie; l' on acourcho pèr aqui, on accourcit par là. 
S' acourchi, s' acourcha, v. r. Se raccourcir; prendre le plus court chemin.
Li jour s' acourchisson ou s' escourchon, les jours s' accourcissent. (chap. los díes se acursen)
Acourchi, acourchit (l.), acourchido, (chap. acursat, acursada) part. et adj. Accourci, accourcie, raccourci, raccourcie; abrégé, abrégée.
Un paure maufatan venié d' èstre escourchi.
J.-B. Gaut.
R. à, court. (chap. curt; cas. corto)

Acourchimen, Acourchissimen (m.), Acourchissamen (rh.), 
(rom. accursament, it. accorciamento, esp. acortamiento), s. m. Accourcissement, raccourcissement, v. acóurchi. 
L' aloungamen o l' acourchimen dóu service. 
(chap. Lo allargamén o lo acursamén del servissi)
ARM. PROUV. 
R. acourchi.

Acourcho